Waaka,
Uwish cintachikuy
Kay hatun pishta SANTIAGO niśhanćhuumi
lulapaakunchik.
Ishkay ćhunka tawa muyunmi, wawiikunawan wankayu malkakta walalla
lipaakunchik, hayćhuumi lima lima, sumaq sunchu waytakunakta chaypitapis kukakta, cintakta, viilakta, frutakunakta, hurakta lantipakuu miisa viilayta lulananchikpaq.
Qanyaśh muyunmi yanupaakunchik, akaśh śhaatakta, kuchi ankayta, aswaktapis.
Aspilpuyaptinñam lliw aylluukuna wasiiman ćhaqapaakamun mikupaakunanpaq
Mikuyta pawalqulñam hatun miisa viilayta qallaykaapakunchik lulayta kuka
kintukta aklaykul, rragukta upyaśhtin, imaymana limaśhtin, asilkul asilkul.
Waaka, Uwish cintachikuy
KAY HATUN PHISTACHU LULAPAKUNCHIK.
Kay hatun pishta SANTIAGO niśhanchuumi
lulapaakunchik.
Iskay ´chunka tawa muyun´chumi
walalla Huankayu malkata chulikunawan lipakunchik lantikunapa, mesa velayta lulananchikpaq.
Ishkay ćhunka tawa muyunmi, wawiikunawan wankayu malkakta walalla
lipaakunchik, hayćhuumi lima lima, sumaq sunchu waytakunakta chaypitapis kukakta, cintakta, viilakta, frutakunakta, hurakta lantipakuu miisa viilayta lulananchikpaq.
Lantipakunchik: lima limata, sumaq
sunchuta,kukata, cintakta, velakta, frutakunakta, horakta ( aswakta lulanapaq).
Anyash muyunmi yanupakuu: aka´sh
atakta, kuchi ankayta, aswakta. A´shpipullaptinñam lliw ayllukuna wasiman ´chapakamun mikupakunanpaq.
Qanyaśh muyunmi yanupaakunchik, akaśh śhaatakta, kuchi ankayta, aswaktapis.
Aspilpuyaptinñam lliw aylluukuna wasiiman ćhaqapaakamun
mikupaakunanpaq
Mikuyta pawlun hatun mesa velayta
lulapakunchik, kokakintuktam akllan´chik, upyastin limapakunchik ashikuykunata.
Mikuyta pawalqulñam hatun miisa viilayta qallaykaapakunchik lulayta kuka
kintukta aklaykul, rragukta upyaśhtin, imaymana limaśhtin, asilkul asilkul.
Chaupi tutaktam ´chaykuyaptinchik
llapallaña´shinka´sha kayan, chaypiñam tuki´shata takipakunchik paseanapa.
Ćhawpi tuta ćhaqayamuptinmi llapanña shinkaśhaña kayalkan, chaypita
tukillakta takiykul, lliw aylluukunawan yalupaakunchik pasyapaakunanchikpaq.
Tawa ahikyay pacham luci, lucita
lulapakunchik, hay´chumi miski mondongokta mikupakunchik ku´shi´sha.
Tawa achikyay pachañam paaśhawan, ninawan lucy lucykta
lulapaakunchik.
Chaupi tutaktam ´chaykuyaptinchik
llapallaña´shinka´sha kayan, chaypiñam tuki´shata takipakunchik paseanapa.
Ćhawpi tuta ćhaqayamuptinmi llapanña shinkaśhaña kayalkan, chaypita
tukillakta takiykul, lliw aylluukunawan yalupaakunchik pasyapaakunanchikpaq.
Tawa ahikyay pacham luci, lucita
lulapakunchik, hay´chumi miski mondongokta mikupakunchik ku´shi´sha.
Tawa achikyay pachañam paaśhawan, ninawan lucy lucykta
lulapaakunchik.
“Huñulla, hawka kawsayćhu, wiñalina wata”
Chupaca, Ishkay ćhunka kimsa muyun uywa killa ishkay walanka ishkay ćhunka kimsa watayuq
OFICIO Nº xxxx – 2023-DG.
Tayta
Luis Bastidas Vásquez
Hatun kamachikuq Municipalidad Provincial de Chupaca niśhanpi
Mañakuy: Imaymana ćhaklakunaćhu llamkana lulaykuna.
------------------------------------------------------------------------
Ancha kuyakuq śhunquuwanmi napaykuk, yaćhaywasi “19 de abril” niśhanpi śhutinćhuumi llampu śhunquykita mañaykapaakuk Imaymana ćhaklakunaćhu
llamkana lulaykunakta, chaymi kapaakun:
·
02 picos (Ishkay
pikukta)
·
03 lampas (Kimsa lampakta)
·
05 alachu / allachu (pichqa alachukta)
·
02 rastrillos (Ishkay rastrillukta)
(Ishkay allpa pampachayta)
·
03 carretillas (Kimsa Karriitillaktapis)
Haykunawanmi “Huerto escolar” niśhanta tukishllakta allichapaakuśhqun.
Haykunakta mañaykulmi allin llampu śhunquykiman aśhuykuu wala śhalun qumanaykipaq.
Yaallam kaa,
“AÑO DE LA UNIDAD, LA PAZ Y EL DESARROLLO”
Utulla, hawka kawsayćhu, wiñalina wata
Huñulla, hawka kawsayćhu, wiñalina wata
Chupaca, 23 de julio de 2023.
Chupaca, Ishkay ćhunka kimsa muyun uywa killa ishkay walanka ishkay ćhunka kimsa watayuq
OFICIO Nº xxxx – 2023-DG.
Señor
Lic. Luis BASTIDAS VASQUEZ
Alcalde de la Municipalidad Provincial de Chupaca.
Tayta
Luis Bastidas Vásquez
Hatun kamachikuq Municipalidad Provincial de Chupaca niśhanpi
Asunto: DONACIÓN DE HERRAMIENTAS AGRÍCOLAS.
Mañakuy: Imaymana ćhaklakunaćhu llamkana lulaykuna.
------------------------------------------------------------------------
Es grato dirigirme a usted señor alcalde de la Municipalidad Provincial de Chupaca, saludándole muy cordialmente, a nombre de la comunidad educativa del colegio “19
de abril” a la vez solicitarle la donación de:
Ancha kuyakuq śhunquuwanmi napaykuk, yaćhaywasi “19 de abril” śhutinćhuumi llampu śhunquykita mañaykapaakuk Imaymana ćhaklakunaćhu llamkana
lulaykuna haymi kapaakun:
·
02 picos (ishkay pikukunakta)
·
03 lampas (Kimsa lampakunakta)
·
05 alachu / allachu (pichqa alachukunakta)
·
02 rastrillos (Ishkay allpa pampachaykunakta)
·
03 carretillas (Kimsa Karriillakunakta)
·
Los mismos serán de uso exclusivo en la mejora de nuestro huerto escolar.
Haykunawanmi “Huerto escolar” niśhanta allichapaakuśhqun.
Sin otro en particular y agradeciendo su deferencia a la presente, me despido de usted, expresándole mi afecto y estima personal.
Haykunakta mañaykulmi allin llampu śhunquykita aśhuykuu wala śhalun qumanaykipaq.
Atentamente,
Yaallam kaa,
¿Llapan śhutiykita nimay?
·
Śhutillaami Marisol Pilar Sánchez Beraún
·
Śhutillaa Marisol Pilar Sánchez Beraúnmi
·
Śhutiymi Reina Huaynalaya Lazo
·
Śhutiy Reina Huaynalaya Lazom
¿Imanuyllam kayanki? ¿Allinllachun? ¿Imam
śhutiyki?
|
¿Cómo estás? ¿Estás bien? ¿Cuál es tu
nombre?
|
·
Kushi kushisham kayaa, Śhutiymi
Carmen Sonia
·
Kushi kushisham kayaa, Śhutiymi Lady Junet
·
Manam
allichu kaa, Śhutiy Doris Karinam
·
Allinllam kayaa, Śhutiy Fortunata Martham
·
Kushi kushisham kayaa, Śhutiymi
Ana
·
Kushishallam kayaa, Śhutiymi
Jesús Elidio
·
Manam allichu kaa, Śhutiymi Lucila Carito
·
Rabyaśham kayaa, Śhutiymi María Elena
·
Kushi kushisham kayaa, Śhutillaami
Marisol Pilar
|
1.1.
¿Mayćhuumi yaćhanki? ¿Hay malka tukillachun yaćhanapaq? ¿Imapi?
|
1.1.
¿Dónde vives? ¿Te parece que es un
bonito lugar para vivir? ¿Por qué?
|
·
Ahuac malkaćhuumi yaćhaa, aw, tukishllam malkaa, hayćhuumi alli nunakuna
yaćhapaakun.
|
·
Mamacha Cocharcas malkanćhuumi yaćhaa, Aw, tuki
tukillam, Carnaval timpućhuumi wamla walaśhkuna unay waylaśhta anchakta tuśhupaakun.
|
·
Tarma malkaćhuumi yaćhaa, Aw, tuki tukillam malkallaa, hayćhuumi tuki
waytakuna wiñapaakun.
|
·
Mishki aśhnaq waytakunap malkanćhuumi yaćhaa, Tuki tukillam malkallaa,
hayćhuumi tuki waytakuna wiñapaakun.
|
·
Yavirironi malkaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, Malkamasiykunam llampu
śhunquyuq.
|
·
Lima malkaćhuumi yaćhaa, manam tukillachu, hay malkaćhuumi achka suwakuna,
lliw ñankunam ancha qanlayuq chaypi achka karrukunam matalla lipaakun ćhaqanankama.
|
·
El Tambo malkaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, hayćhuumi hawkalla
yaćhapaakunchik.
|
·
El Tambo malkaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, wasiypa ladunćhuumi achka
haćhakuna wiñapaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, hayćhuumi achka haćhakuna
wiñapaakun.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, hayćhuumi allin nunalla
yaćhapaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Aw tukishllam, hayćhuumi ishkay tukish plazakuna
kapaakun.
|
·
Huamanmarca-Huayucachićhuumi yaćhaa, aw tukishllam, hayćhuumi achka ñawi
pukyukuna kapaakun. Haypiymi upyapaakunchik chuya yakullakta.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, hayćhuumi achka tukish mayukuna
kapaakun
|
·
Orcotuna malkaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam, hayćhuumi guindaskuna,
tunaskunapis wiñapaakun, chaypitapis achka pukyukuna kan.
|
·
Huancánćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkallaa, hayćhuumi carnaval timpu wamla
walaśhkuna waylaśhta tuśhupaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkallaa, hayćhuumi sábado walaćhu kuchi
kankakta lantikulkan.
|
·
El Tambo malkaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkallaa, hayćhuumi tukish likana
pachakuna kapaakun
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkallaa, hayćhuumi Illay ćhulana
wasikuna, imaymana lantikuna wasi, Catedral niśhanpis kapaakun.
|
1.2.
¿Mayćhuumi yaćhanki?
¿Imakunam malkaykipi mana
gustaśhunkichu? ¿Imapi?
|
1.2.
¿Dónde vives? ¿Qué es lo que no te
gusta de tu comunidad? ¿Por qué?
|
·
Chilca malkaćhuumi yaćhaa, ñankunam qanlalla, huk nunakunam qanlankunakta
mayćhuupis/maymanpis wikapan.
|
·
Chilca malkaćhuumi yaćhaa, malkaćhuumi achka kalu śhamuq suwakuna
kapaakun.
|
·
Wariwillka malkaćhuumi yaćhaa, Malkamasiykunam ćhiqnikuqnilaq kapaakun.
|
·
Huayucachi malkaćhuumi yaćhaa, Malkamasiykunam huyu nuna kapaakun.
|
·
Ahuac malkaćhuumi yaćhaa, malkamasikunam imaymana qanlakunakta sikyaman
wikapaakun.
|
·
Huancayo malkaćhuumi yaćhaa, contaminación sonora niśhanmi haymi mana allinta
puñuchimanchikchu.
|
·
Casacancha malkaćhuumi yaćhaa, Kalu śhamuu nunakunam qanlankunakta
kaćhaykapaakun wikapaśhakta.
|
·
Huamancaca malkaćhuumi yaćhaa, kalu śhamuu nunankunam likalilamun, paykunam
makisapa kapaakun.
|
·
El Tambo malkaćhuumi yaćhaa, tutallapmi achka tuśhuna wasikunakta kićhqapaakun
chaykunam mana puñuyta kaćhaykamanchu.
|
·
Lukma malkaćhuumi yaćhaa, kay killakunam tutay walachi alalayan, kay
malkallaami Huaytapallana ulqukaqpa qipallanćhu kayan.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Plazankuna, ñankunam qanlalla kapaakun.
|
·
Huancanćhuumi yaćhaa, ñankunam wiksu wiksu kapaakun, nunankunam mana kićhqayta
munapaakunchu.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, kalu śhamuu nunakunam likalilamun, Paykunam suwaman
muyukalqalin.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, Complejo Deportivo niśhanćhu walaśhkuna awsayta pawalulmi
qanlankunakta kaćhqaykapaakun.
|
·
Huayucachićhuumi yaćhaa, Kay elecciones 2022 niśhanpaqmi achka kaski shimi
politicokuna likalilamun. Paykunam malkaapa illayninta suwananpaq yaykupaakun // yaykapaakun
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Feria Sabatina niśhanćhu lliw lantikuqkuna qanlankunakta
kaćhqaykapaakun.
|
·
Huancayo malkaćhuumi yaćhaa, achka karrukunam anchakta luyapaakun. Haymi
linlinchikkunakta nanachipakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Wasiipa ladunćhuumi Local de Recepciones niśhan ćhawpi
tutakama luyapaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Cunas mayum achka qanlayuq malkamasinchiklayku.
|
·
El Tambo niśhanćhuumi yaćhaa, achka allqukunam nunakunakta kanipaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Barrio la Libertad niśhanćhuumi achka wasikunakta
lulakalqalin chaymi kanan manaña chaklakuna talpupaakunanchikpaq kanñachu.
|
1.3.
¿Ima malkaćhuumi yaćhanki?
Malkaykićhu, ¿Imakunam
allichanaykipaq hukmanyanaykipaq kayan? ¿Imapi?
|
1.3.
¿En qué comunidad vives? ¿Hay algo
que te gustaría cambiar o mejorar en tu comunidad? ¿Por qué?
|
·
Huamancaca malkaćhuumi yaćhaa, Aw kayanmi, wasi lulaqkunam wasinkunakta
ñankunaćhu lulayalkan.
|
·
El Tambo malkachuumi yaćhaa, unayñam malkaapa ñankuna allpalla kayan.
|
·
Ahuac malkachuumi yachaa, malkaaćhu manam internet niśhanpis kanchu haymi
kamachikuqkunawan lliw kumun nunakunawan ćhulachipaakuśhqun, chaywanmi yaćhapakuqkuna allinllakta yaćhapaakunqa.
|
·
Huasicancha malkaćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, malkallaćhu sumaq sumaqmi qiwakuna
wiñapaakun haymi Convenio niśhanwan imaymana allin uywakunakta apanchikman.
|
·
Luka malkaćhuumi yaćhaa, Aw kayanmi, hatun kamachikuqkunamanmi liyman Antena
Televisión, Internet niśhantapis ćhulachinanpaq.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, Aw, kayanmi; Hatun willakuytam ćhulaman pilqakunaćhu,
qanlankunakta mana kaćhqaykunanpaq.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Hatun kamachikuqmanmi liyman Reservorio de
Agua niśhanta lulaykunanpaq.
|
·
Huancanćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Huari malkap yaykuynintam allichaman, hatun
kamachikuqmi unayña mana imaktapis lulanchu.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Municipalidad niśhantam mañaykuman Ordenanza
Municipal hulunanpaq haypi lliw nunakunakta liqsichinanpaq.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Municipalidad niśhantam mañaykuman
Ordenanza Municipal hulunanpaq lliw karru pulichiykunakta mana luyaykunanpaq.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Cunas mayunchiktam qanlachinchikmanchu lliw
uywakuna upyananpaq, haypipis lliw nunakunaktam limapaychunchikman mana qanlachinanpaq.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Feria sabatina niśhanćhuumi lliw
lantikuqkunakta huk pachallaćhu lantikuykunman.
|
1.4.
¿Ima malkaćhuumi yaćhanki?
Malkayki, ¿kay qipa
watakuna imanuumi hukmanyalqa? Maa, aśhllakta willaykamay.
|
1.4.
¿En qué comunidad vives? Tu
distrito ¿Cómo ha cambiado en estos últimos años? Haber, Cuéntame un poquito.
|
·
El Tambo malkaćhuumi yaćhaa, malkaapa ñankunam allpalla kalqa kananqa asfalto
niśhanwanñam allichaśha kayalkan haypi Hatun yaćhaywasi Universidad Tecnológica del Perú niśhanpis likalilqun.
|
·
Huancayo malkaćhuumi yaćhaa,
malkaaćhu hatun wasikunaktam lulayalkan, achka nuna apaqkunam likalilamun
haymi pulipaakuptinchikpis manchaśhanilaq kayalkanchik.
|
·
Ahuac malkaćhuumi yaćhaa, Cementerio General niśhantam allichayalkan, muśhuq
nichukunakta lulayalkan, Imaymana waytakunatapis talpuyalkan tukilla likalinanpaq.
|
·
Ahuac malkaćhuumi yaćhaa, allpalla kaśhanpi kananqa asfalto niśhanwanmi
kayan.
|
·
Huancayoćhuumi yachaa, hatun kamachikuqkuna manam imaktapis lulapaakunchu,
suwakuyllaktam yaćhapaakun.
|
·
Huamancaca malkaćhuumi yaćhaa, Talpuna ćhaklakunaćhuumi wasikunakta
lulaykalqalin.
|
·
Lukma malkaćhuumi yaćhaa, Qanyan watam hatun ishyay COVID-19 likalimuptin lliw
malkamasiykuna ancha manchaśha kayalkalqa, kananqa hawkallañam kayalkan.
|
·
Chupaca malkaćhuumi yaćhaa, malkaapa ñankunam allpalla kalqa kananqa asfalto
niśhanwanñam allichaśha kayalkan.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, malkaapa wasikunam adubiwan pilqaśha kalqa, kananqa
ladrillo niśhanwanñan lulaśha kayalkan.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, malkaapa Complejo Deportivo niśhanmi unayña qunqaśha
kalqa kananqa tuki llimpiśha, ishpana wasikunapis mishkilla aśhñakaćhakuyalkan, punkunkunam allin allichaśha, willakuyninkunam wikćhu kayćhu kayalkan.
|
·
Orcotunaćhuumi yaćhaa, malkamasikunam pampa awsanakta lulapaakulqa haypi
Circuito Turistico Shutu niśhantapis allichapaakulqa.
|
·
Huancanćhuumi yaćhaa, hatun kamachikuqkuna manam imaktapis
lulapaakulqachu.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Achka nunakunam wasinta lulaykuyan ladrilluwan chaypi
achka lantina wasikunapis sumaqmi likalilqamun.
|
1.5.
¿Mayćhuumi yaćhanki? Huk malkaman liyta atipal,
¿Maytam linkiman? ¿Imapi?
|
1.5.
¿En dónde vives? ¿Si pudieras mudarte a otro lugar, ¿a dónde irías? ¿Por qué?
|
·
Ahuac malkaćhuumi yaćhaa, Yanacancha malkaktam liyman, hayćhuumi achka pukuya
akśhu wiñapaakun, mishkillam yanuptiyki haypi imaymana uywakunapis pampaćhu puliyalkan, chuya yakupis achkam yaluyalkan ñawi pukyupi.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, Qunu malka Satipo niśhantam, qunulla kaptinmi.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Oxapampa malkaktam liyman, qunu malkallam.
|
·
Chilca malkaćhuumi yaćhaa, Lima malkamanmi liyman hayćhuumi Parque de las
aguas niśhan kayan.
|
·
Carmen Alto niśhanćhuumi yaćhaa, Trujillo malkamanmi liyta munaa hayćhuumi
Climanpis tukilla.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, Yaa EEUU suyuktam liyman, chay malkam tuki tukilla
hayćhuumi hatun llamkana wasikuna kapaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, manam maytapis liymanchu, malkallaami tuki
tukilla.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, manam maytapis liymanchu, malkallaatam anchakta
munaa.
|
·
Chupaca malkaćhuumi yaćhaa, Pichanaki malkaktam liyman hay malkam
qunulla.
|
·
Pilcomaćhuumi yaćhaa, Tarma malkaktam liyman hay malkaćhuumi tukish waytakuna
wiñapaakun.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, Huánuco malkaktam liyman hayćhuumi taytaakuna,
tuliykuna yaćhapaakun.
|
·
Chupaca malkaćhuumi yaćhaa, Chanchamayo malkaktam liyman hayćhuumi climanpis
tukishlla.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, Altu Cunas pachaktam liyman, Tukish likana
pachankunapi
|
·
Chupaca malkaćhuumi yaćhaa, Kay malkaatam sumaq sumaq alalan, Satipo
malkaćhuñatak achka añakuna kan.
|
·
Huancanćhuumi yaćhaa, Salcabamba malkaktam liyman, Mamallaawan kaqnapaq
|
1.6.
¿Ima yaćhaywasićhuumi yaćhachinki? ¿Ima yaćhaykunaktam anchakta yaćhapaakunchikman allin yaćhachikuq kananchikpaq? ¿Imapi?
|
1.6.
¿En qué escuela enseñas? ¿Qué habilidades crees que se necesitan para ser un buen profesor? ¿Por qué?
|
·
Yaćhaywasi 26 de abril niśhanćhuumi, llampu śhunquyuq, kushi kushisha
kapaakunchikman, haykunawanmi yaćhapakuqkuna allinta yaćhapaakunqa.
|
·
I.E. Héroes de Chupaca niśhanćhuumi, sumaq yayniyuq, tuśhulikuq, limaysapa,
kushisha nuna, llampu śhunquyuq kapaakunchikman.
|
·
I.E Cahuide niśhanćhuumi yaćhachiy, TICs niśhantam allinta yaćhapaakunchikman
lliw yaćhapakuqkunawan muśhuq yaćhaykunakta yaćhapaakunanchikpaq.
|
·
I.E Cahuide niśhanćhuumi yaćhachiy, Llampu śhunquyuq nunam
kapaakunchikman.
|
·
I.E. 146 Marcatuna niśhanćhuumi, Muśhuq yaćhayniyuq (ser innovadores), llampu
śhunquyuq (tener paciencia), allin kaqniyuq (ser justo), haykunawanmi yaćhapakuqkuna allinta yaćhapaakunqa.
|
·
I.E. Manuel María Flores niśhanćhuumi, allin nunalla kal, limaysapa nuna,
kushisha nuna, sumaq yayniyuq, Urukunakta allinta yaćhachinapaq.
|
·
Yaćhaywasi 30001-48 niśhanćhuumi, allin nunalla, śhunquwan yaćhachil,
akapakunakta alli allinta yaćhachinapaq.
|
·
Yaćhaywasi José Faustino Sanchez Carrión niśhanćhuumi, allin uyalikuq, Muśhuq
lulaq, haykunawanmi yaćhapakuqkuna allinta yaćhapaakunqa.
|
1.7.
¿Ima malkaćhuumi llamkanki? Huk malkakta llamkanaykipaq aklaptiyki, ¿Ima malkaktam aklaykunkiman? ¿Imapi?
|
1.7.
¿En qué comunidad trabajas? Si pudieras escoger otra comunidad para trabajar, ¿cuál sería? ¿Por qué?
|
·
Huasicancha malkaćhuumi llamkaa, Jauja malkaktam aklaykuman,
hayćhuumi wasillaa kayan, haypi mana sumaq alalaq malkam.
|
·
Cerro de Pasco niśhanćhuumi llamkaa (llamkaykuu), Huancayo malkaktam aklaman,
hayćhuumi wawiikuna, wayapaapis yaćhapaakun.
|
·
Lima malkaćhuumi llamkaa, Huachac malkaktam aklaykuman, hayćhuumi achka
waakakunapi lichinta chawaykul kiisukta lulapaakun.
|
·
Satipo malkaćhuumi llamkaykuu, malkaatam kutiyman, Wasiipa qipallanćhuumi
llamkana wasi.
|
·
Pucara malkaćhuumi llamkaykuu, Huancayo malkaktam aklaykuman chayćhuumi I.E.
Nuestra Señora del Rosario niśhan kayan.
|
·
Chupaca nishanćhuumi llamkaa, Buenos Aires malkaktam aklaykuman, hayćhuumi
wasillaa kayan.
|
·
Shapish malkanćhuumi llamkaykuu, Huancayo malkaktam aklaykuman, hayćhuumi alli
allin yaćhaywasi kayan I.E.E. Santa Isabel niśhan.
|
1.8.
¿Ima malkaćhuumi llamkanki? ¿Ima lulaykunaktam anchakta lulayta munanki llamkayniykićhu?
¿Imapi?
|
1.8.
¿En qué comunidad trabajas? ¿Qué es lo que más te gusta hacer en tu trabajo?
¿Por qué?
|
·
Lucma malkaćhuumi llamkaa, uruchakunaktam ñawinchayta yaćhachiy, allin
kawsayniyuq kananpaq.
|
·
Pucara malkaćhuumi llamkaa, Teatro Científico niśhantam lulaykuu lliw
yaćhapakuqkunawan. Haywanmi llapallan yaćhapaakun imaymana yaćhaykunakta.
|
·
Machkan malkaćhuumi llamkaykuu, yaćhapakuqkunaawanmi kayta munaa, paykunam
allinllakta liman.
|
·
Shapish malkaćhuumi llamkaykuu, anchaktam gustaykaman yaćhachiyta,
tuśhuchiyta, limayta, awsayta lliw yaćhachikuqkunakta; haywanmi lichkachinchin yaćhapakuqkunakta allinta yaćhaykunanpaq.
|
·
Puzu malkaćhuumi llamkaykuu, uruchakunaktam takichiy, awsachiy, ñawinchachiy,
allinta yaćhaykunanpaq.
|
·
Marcatuna malkaćhuumi llamkaykuu, uruchakunaktam wintukunakta willaykuu, haywanmi kushishalla kawsapaakun.
|
·
Marcatuna malkaćhuumi llamkaykuu, uruchakunaktam willakuykunakta willaykuu, haywanmi kushishalla
kawsapaakun.
|
·
Huamachuco malkaćhuumi llamkaa, uruchakunaktam anchakta gustaykaman ñawinchachiyta, hillkachiyta, yupaychaytapis,
allin yaćhapakuqkuna kananpaq.
|
·
Pucara malkaćhuumi llamkaa, uruchakunaktam limayta,
tupuyta, awsayta, ñawinchayta yaćhachiy, allin kawsayniyuq kananpaq.
|
1.9.
¿Ima
yaćhaywasićhuumi qallaykulqanki yaćhapakuyta? Yaćhaywasiykićhu, ¿ima cursoktam anchakta munalqanki?
¿Imapi?
|
1.9.
¿En qué colegio estudiaste? ¿Cuál fue tu curso favorito en el colegio?
¿Por qué?
|
·
I.E. Leoncio Prado Gutiérrez niśhanćhuumi, Lengua y Literatura niśhantam,
Yaćhachiqmi achka hillka maytukunakta ñawinchachimalqa.
|
·
Politécnico Bruno Terreros niśhanćhuumi, Matemática niśhantam, uchukllapiymi
yuyaysapa yuyaysapa kalqa.
|
·
Yaćhaywasi Leoncio Prado Gutiérrez niśhanćhuumi, Lengua y Literatura
niśhantam, Yaćhachiqmi achka hillka maytukunakta ñawinchachimalqa.
|
·
Ñawpaq yaćhaywasi Santa Isabel niśhanćhuumi, Geografía niśhanmi anchakta
gustaykamalqa, yaćhachiqkaq tukishllaktam yaćhachilqa.
|
·
Yaćhaywasi Jorge Basadre niśhanćhuumi, Matemática niśhantam, yaćhachiqniymi
asikaćhal kushishalla yaćhachimalqa.
|
·
Yaćhaywasi Inmaculada Concepción niśhanćhuumi, Educación Artística niśhantam,
yaćhachiqkaqmi allinllakta llimpichimalqa, tuśhuchimalqa, takichimalqa.
|
1.10.
Yaćhachikuq kanaykipaq, ¿mayćhuumi yaćhapakulqanki? ¿Imanuupam
yaćhapakuqniykikunakta awnichinki wankalimayta limapaakunanpaq? Maa, aśhllata willamay.
|
1.10.
¿Dónde estudiaste para ser profesor? ¿Cómo motivas a tus alumnos para que
hablen su idioma Huanca? Haber, Cuéntame un poco.
|
·
Hatun yaćhaywasi UNCP niśhanćhuumi, yaćhaywasićhuumi aśhllakta limaykuu
wankalimayta uruchakunakta gustaykunanpaq.
|
·
I.S.P.P. Teodoro Peñaloza niśhanćhuumi, wankalimayta limapaykunanpaq
mishkikunakta quykulmi awnichiy
|
·
Hatun yaćhaywasi UPLA niśhanćhuumi, mishki limaykunakta (piropos) limaykul.
(hablándoles)
|
·
I.S.P.P. Gamaniel Blanco Murillo niśhanćhuumi, wankalimayćhu takichil.
|
·
I.S.P.P. Teodoro Peñaloza niśhanćhuumi, yaćhapakuqkunaktam wankalimayćhu
limapaykuu.
|
·
I.S.P.P. Teodoro Peñaloza niśhanćhuumi, yaćhapakuqkunaktam awnichiy
wankalimayllaćhu napaykul.
|
·
I.S.P.P.E. de Huancavelica niśhanćhuumi, wankalimayćhu ñawinchaykul,
patkuchikunaktapis tapuykul.
|
1.11.
¿Hapallaykichu icha huñunakuśhachun llamkayta munanki?
¿Ima allin kaqtam uywanki? Maa, qampita limaykamay.
|
1.11.
¿Te gusta trabajar solo o en grupo? ¿Qué virtudes tienes? Haber, Háblame un poco de ti.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, allin kaqllaami lulaysapa.
|
·
Utunakuśham llamkayta munaa, Tolerancia niśhantam uywaa, huk nunakunap
lulayninkunaktam awniy.
|
·
Hapallaami llamkayta munaa, allin lulakuqmi kaa haypi Kushishallam imaktapis
lulaa.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa llapallanchikmi yanapanakunchik.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, llapanchikmi allin śhunquyuq kapaakunchik haymi
ima lulaytapis allinta lulaykunchik.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, Desprendimiento niśhantam uywaa, haywanmi
allinta limapaykul nunakunakta hukmanyachiy.
|
1.12.
¿Hapallaykichu icha huñunakuśhachun llamkayta munanki? ¿Ima mana allin kaqniykikunaktam uywanki? Maa, qampita limaykamay.
|
1.12.
¿Te gusta trabajar solo o en grupo? ¿Qué defectos tienes? Haber, Háblame un poco de ti.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, waśhalimaq nunakunaktam ćhiqniy.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, mana pacienciayuqmi kaa, haymi huk nunakuna
sumaqta limaykuptin sumaqlla limapal qanyapaykuu.
|
·
Hapallaami llamkayta munaa, mana allin lulaqkunakta manam awnichu.
|
·
Hapallaami allinta llamkaa, mana imapis allinta yalumaptin piñakuumi.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, imallapipis sintikuu/waqakuu/llalikuu.
|
1.13.
¿Ima malkakunaktam watukuq lilqanki? Hay malkakunap ¿imakunam anchakta gustaśhulqanki?
Maa, willamay aśhllata.
|
1.13.
¿Qué lugares has visitado? ¿Qué fue lo que más te gustó de esos lugares?
Haber, Cuéntame un poco.
|
·
Qunu malkallakta Tingo María niśhantam lilqa huk malkakunakta manañam
lilqachu, hay malkaćhu mikuyninkunam anchakta gustaykamalqa. Hayćhuumi Bella Durmiente ulqutapis liqsilqa.
|
·
Sicaya, Aco malkakunaktam lilqa hay pachakunaćhuumi mishki akśhukta,
chuqllukta, kiisullantawan, uchullantawan mikulqa, mikuyta pawalqulmi awilaawan kukallakta ćhaqćhalqa.
|
·
Patapampa, Chongos alto malkakunaktam lilqa, hay malkakunap Yaćhayninkuna,
lulayninkuna, nunankuna, mishki mikuyninkunam anchakta gustaykamalqa.
|
·
Santa Eulalia malkaktam lilqa, hayćhuumi mishki mishki ruutakuna wiñapaakun,
muyunćhu tutaćhuupis qunullam, hatun mayunpis sumaq sumaqmi.
|
·
Qunu malkallakta Trujillo niśhantam lilqa, hay malkaćhu mishki mikuyninkunam
anchakta gustaykamalqa.
|
·
Qanyan watam Cusco malkakta, Ayacucho malkakta, Arequipa malkaktapis lilqa,
hay malkakunaćhu mishki mikuyninkunam anchakta gustaykamalqa.
|
·
Qanyan watam Cusco, Ayacucho, Arequipa malkakunaktapis lilqa, hay
malkakunaćhuumi mishki mikuyninkuna anchakta gustaykamalqa.
|
·
Qunu malkakta Cusco niśhantam lilqa, haypi Tiahuanaco niśhantapis lilqa hay
malkaćhu Machupicchu, Ollantaytambo pachakunam anchakta gustaykamalqa.
|
·
Qunu malkakta Ayacucho niśhantam lilqa, Pikimachay, Pampa de la Quinua, Ruinas
de Wari, Intihuatana pachakunam anchakta gustaykamalqa.
|
·
Qunu malkakta Oxapampa niśhantam lilqa, hayćhuumi likaykulqa Cueva de las
Lechuzas, Las Cataratas del Rio Tigre niśhantapis.
|
1.14.
¿Yanukuyta gustaśhunkichun? ¿Ima
mikuymi anchakta gustaśhunki? ¿Imanuumi lulqanchik? Hayta willaykamay.
|
1.14.
¿Te gusta cocinar? ¿Cuál es tu
comida favorita? Cuéntame cómo se prepara.
|
·
Aw, yanukuyta gustamanmi, Akśhu ankayta aychallantawan, Akśhutam mundanchik,
ikinchik haypi casitućhuumi qunuchinchik asaytikta haymanmi akśhu ikiśhakta, uchuk aycha kuchuśhakta hillpunchik.
|
·
Aw, yanukuyta anchaktam gustaykaman, Arroz con leche niśhanta, ishkay nunapaq
lulanchik: Ishkay upyana yakuktam uchuk mankaman hillpunchik, yakukaq timpuyaptinmi Arroz paqaśhakta, Canela, Clavo de olor, Azucartapis hitalpunchik, yanuśhaña kayaptinmi Leche
Gloria niśhanta yapaykunchik haypi kimsa minuutuspi hulunchik mikunanchikpaq.
|
·
Manam yanukuyta gustamanchu, arrozllaktam lulayta yaćhaa.
|
·
Aw, yanukuyta gustamanmi, Akaśh ankaytam, Akaśhtam wañuchinchik haypi yaku
timpuśhawanmi wachanta siplanchik, mana wachayuqña kayaptin tawaman kuchunchik, Casitućhuumi asaytikta anchakta qunuchinchik haymanmi akaśhkaqta ankanchik.
|
1.15.
¿Computadorawan llamkankichun? ¿Allinchu llamkanaykipaq? Computadorakaq, ¿Imakunapaqmi allin?
|
1.15.
¿Trabajas con computadora? ¿Te parece que es útil? ¿Para qué otras cosas se puede usar la computadora?
|
·
Aw, allinmi, lulayninchikkunakta lulaykunapaq.
|
·
Manam, allinmi.
|
·
Aw, allinmi, Yaćhayniikunakta, huñunakuy virtual niśhanta lulanapaq,
takiykunakta uyalinapaq, Awsaqkunap awsayninta likananchikpaq.
|
·
Aw, allinmi, hillkananchikpaq, takiykunakta uyalinapaq, allinta
laćhkaykunanchikpaq, imaymana lulaykunapapis.
|
1.16.
Qampa malkaykićhu,
¿anchaktachun akaćhan? Qamta, ¿Inti muyuntachun icha tamya muyuntachun gustaśhunki? ¿Imapi?
|
1.16.
¿En tu comunidad hace mucho calor?
¿Te gustan más los días soleados o lluviosos? ¿Por qué?
|
·
Manam, tamya muyuntam gustaman, talpuyninchikpaqmi allinlla kan.
|
·
Aw, Inti muyuntam gustaykaman, mayumanmi uwishniykunakta, kuchiyta, aśhnuuta
michinapaq atiy haypi ćhawpi muyunćhu almaykuu, guindastapis pallapaykuu mikunapaq.
|
·
Manam, tamya muyuntam gustaman, kawsayniytam anchakta kushichiman.
|
·
Aw, tamya muyuntam gustaykaman, Tamyamuptinmi puñuyta munaa.
|
·
Manam, tamya muyuntam gustaman, pampakunaćhuumi imaymana haćhakuna
chilkipaakamun.
|
·
Manam, inti muyuntam gustaykaman, ancha lupaykawanmi qunukuu haymi karilla
kaa.
|
1.17.
¿Mayćhuumi hamapayniykita pasayta
munanki? ¿Imakunaktam hamapayniykićhu lulayta munanki? ¿Imapi?
|
1.17.
¿Dónde te gusta pasar tus
vacaciones? ¿Qué te gusta hacer en vacaciones? ¿Por qué?
|
·
Tarmaćhuumi hamapayniyta pasayta munaa, ayllukunawanmi pasayta munaa,
paykunankta unayñam mana likaykuchu.
|
·
Huancayoćhuumi pasayta munaa, ayllukunawanmi huk malkakunakta liyta munaa,
paykunawanmi kalu killa-killaćhu tinkupaakuu.
|
·
Chupaca malkaćhuumi hamapayniykunakta pasayta munaa, wasiytam allichayta
gustaykuu, muyun muyun llamkaykuptiymi mana atipachu yaluyta hamanapaq.
|
·
Santa Rosaćhuumi hamapayniyta pasayta munaa, hayćhuumi yanukuyta munaa,
ćhaklaćhuumi kayta munaa.
|
·
Wawhikunawanmi pasayta munaa, muśhuq malkakunaktam liqsiyta gustaykuu, hay
puliykunawanmi ñawiyta kushichiy.
|
·
En la ciudad de Huancayo, me gusta confeccionar ropa, cocinar y actualizarme
en talleres de educación, te sientes bien al realizar esas actividades.
|
·
Huancayo malkaćhuumi pasayta munaa, muudanakunakta hilayta, yanukuyta, Allin
yaćhaykuna yaćhachiqkunap, hay lulaykunakta lulalmi allinlla kaa.
|
·
Huanuco malkaćhuumi hamapayniyta pasayta munaa, Taytaakunawan, tuliikunawan,
limayta gustaykuu, Paykunaktam unayña mana likaykuchu.
|
1.18.
Imanuumi taytaykikuna kalqa? ¿Yalpayankichun akapa kayaptiyki taytaykikuna huk
imakunaktapis yaynichaśhuśhqaykita? Maa, aśhllakta willaykamay.
|
1.18.
¿Cómo eran tus padres? ¿Recuerdas algún consejo que te dieron de niño? Haber,
Cuéntame un poco.
|
·
Kuyaysapa nunakunam kalqa, Paykunam limapamalqa hatun kaptiyki manam huyu
walmi kankichu, aśhtawan llamkaysapa walmim kanki.
|
·
Taytaakunam allin nunalla kapaakulqa. Paykunam limapamalqanchik huk nunakunap
imayninkunaktapis manam chalanchikmanchu.
|
·
Taytallaakunam allin śhunquyuq kapaakulqa, haymi taytankuna nipaakulqa manam
makisapa, kaski shimi kapaakunkichu.
|
1.19.
¿Yaćhachikuqchu unaypita kayta munalqanki? ¿Ima huk yaćhapakuytaćh yaćhayta
munankiman kalqa? ¿Imapi?
|
1.19.
¿Siempre quisiste ser profesor? ¿Qué otra cosa te hubiera gustado estudiar?
¿Por qué?
|
·
Aw, uchuklla kalmi yaćhachikuq kayta munalqa, Psicología niśhanmi, hay
yaśhaykaqwanmi huk nunakunakta yanapaykunchik.
|
·
Manam, Amachakuqmi kayta munalqa, wakcha (mana illayniyuq nunakunakta)
nunakunakta yanapanapaq.
|
·
Aw, uchukllapiymi yaćhachikuq kayta munalqa, Psicología Educativa niśhantapis
yaćhayta munalqa, hay ishkay yaćhaykunawanmi akapakunakta yaćhayninćhu yanapaa.
|
·
Manam, Químico Farmaceutico niśhantam yaćhayta mulalqa, ishyaq nunakunakta
yanapanapaq.
|
·
Manam, PIP niśhanta kayta munalqa. Malkamasikunaktam lliw suwakunap
amachaykunapaq.
|
1.20.
¿Takiykunakta uyaliyta munankichun? ¿Ima takiykunaktam uyalinki? ¿Tuśhuytachu
icha takiytachu munanki?
|
1.20.
¿Te gusta escuchar música? ¿Qué música escuchas? ¿Prefieres bailar o
cantar?
|
·
Aw, imaymana takiykunaktam Uyaliy, Imay uurapis Tunantada niśhantam uyaliy,
takiytam munaykuu.
|
·
Aw, Grupo 5 niśhantam uyaliy, tuśhuytam munaa.
|
·
Aw, Baladas antiguas niśhantam uyaliy, ishkaynintam munaa.
|
PREGUNTA 1
|
|
Me llamo Mariluz Ahuanari y tengo
30 años. Nací en la comunidad Santa Rita. Yo quería ser profesora, pero no tenía paciencia con los niños, así que decidí ser enfermera, y me gusta mucho mi trabajo porque así
ayudo a las personas. Algo que me ha servido bastante para comunicarme y atender bien a mis pacientes es poder hablarles en su lengua. Gracias a mi papá y mi mamá yo he aprendido
las lenguas ashaninka y yanesha, porque desde pequeña me enseñaron a hablar. Luego, aprendí castellano también en la escuela.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde
satisfactoriamente usar la segunda pregunta.
·
Cuéntame lo que has entendido del texto escuchado.
·
¿En qué trabaja Mariluz?
Pregunta capacidad 2:
Usa solo una de las preguntas.
·
Según el texto, ¿en qué estaría trabajando Mariluz ahora si de joven hubiera
tenido más paciencia?
De acuerdo con el texto, ¿Qué problema habría tenido Mariluz en su trabajo si
no hubiera aprendido las lenguas de sus padres?
|
Śhutiymi
Mariluz Ahuanari, kimsa ćhunka watayuqmi kaa. Santa Rita malkaćhuumi naasilqa. Yaćhachikuqmi kayta munalqa, Mana llampu śhunquyuqmi kaykulqa akapakunakta yaćhachinapaq, haymi
kanan nuna hampikuqña kaa, haypiymi anchakta llamkayniyta munaykuu nunakunakta yanapaśhapi. Unay limaykunakta limaśhawanmi yanapaa qishyaq nunakunakta. Taytaakunaktam sulpay niy
ashaninka, yanesha yaćhachimaśhanpi, uchukllapiymi limayta yaćhachimalqa. Haypiyñatak yaćhaywasićhu castellano limayta yaćhaykulqa.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde
satisfactoriamente usar la segunda pregunta.
·
Kanan, uyaliśhaykipita willaykamay.
·
¿Imaćhuumi Mariluzqa llamkan?
Pregunta capacidad 2:
Usa solo una de las preguntas.
·
Uyaliśhaykipita, ¿imaćhućha Mariluz llamkayanman, wamlapiyta llampu śhunquyuq
kal?
Uyaliśhaykipita, Mariluzqa taytankunap limayninkunakta mana yaćhal ¿Imanućha
llamkayninćhu kanman? ¿Ima sasachakuykunaktaćh talikunman?
|
Me llamo Mariluz Ahuanari y tengo
30 años. Nací en la comunidad Santa Rita. Yo quería ser profesora, pero no tenía paciencia con los niños, así que decidí ser enfermera, y me gusta mucho mi trabajo porque así
ayudo a las personas. Algo que me ha servido bastante para comunicarme y atender bien a mis pacientes es poder hablarles en su lengua. Gracias a mi papá y mi mamá yo he aprendido
las lenguas ashaninka y yanesha, porque desde pequeña me enseñaron a hablar. Luego, aprendí castellano también en la escuela.
Mariluz quería ser profesora, pero no
tenía paciencia y optó por ser enfermera y ayudar a sus pacientes que son hablantes de ashaninka y yanesha.
Mariluz Ahuanari yaćhachikuqmi kayta
munalqa, yaćhachinanpashi mana llampu śhunquyuq kalqa, hayshi kanan hampikuq nunaman kutikulqa. Taytankunam yaćhachilqa qunu malkakunap limayninta, hayta limalmi kanan
ishyaqkunakta yanapan.
Mariluz Ahuanarish kimsa ćhunka
watayuq, Pay yaćhachikuqmi kayta munalqa, mana llampu śhunquyuq kalshi uruchakunakta mana atipalqa yaćhachiyta, kananqa nuna hampikuqña, pay yanapan unay limayninkunakta limal
lliw ishyaq nunakunakta.
Dice que Mariluz Ahuanari tiene 30
años, es enfermera, se comunica y atiende bien a sus pacientes pues habla el ashaninka y yanesha.
Mariluz Ahuanari kimsa ćhunka
watayuqshi, ishyaq hampikum, Ashaninka, yanesha limaykulshi ishyaq nunakunakta allinta yanapaykun.
Mariluz Ahuanari kimsa ćhunka watuyuqshi, pay ishyaq hampikuqmi, qunu
malkakunap unay limaykunakta limalshi nunakunakta yanapan llamkayninćhu.
Paymi Mariluz Ahuanari, kimsa ćhunka watayuqmi, yaćhachikuqmi kayta munalqa
haymi mana llampu śhunquyuq kaykulqa, yaćhachikuqkunakta yaćhachinanpaq, Kananqa ishyaq hampikuqñam.
Dice que Mariluz Ahuanari tiene 30
años, de joven quería ser profesora, pero ahora es enfermera, asimismo habla las lenguas Ashaninka y yanesha que aprendió de sus padres.
Mariluz Ahuanarish kimsa ćhunka
watayuq, lasak wamlalla kalshi yaćhachikuq kayta munalqa, kananqa nuna hampikuqña kan, taytankunaśh yaćhachipaakulqa Ashaninka, Yanesha limaykunaktapis.
Dice que
Mariluz Ahuanari tiene 30 años, quiso ser docente y no tuvo paciencia, ahora es enfermera y le ha servido saber el Ashaninka y yanesha para comunicarse y atender bien a sus
pacientes.
Mariluz
Ahuanarish kimsa ćhunka watayuq, yaćhachikuqshi kayta munalqa, hayshi llampu śhunqu mana kalqachu, kananqa nuna hampikuqña, Ashaninka, yanesha yaćhaśhanshi lliw ishyaq
nunankunawan allinta limapaakun.
Mariluz antes
quiso ser docente actualmente es enfermera y conoce las lenguas originarias de sus padres.
Mariluzshi
unayćhu yaćhachiq kayta munalqa, kananqa nuna hampikuqña kan, Taytankunap unay limayninkunaktam liqsin.
|
PREGUNTA 2
|
|
Me llamo Felipe Inuma y tengo 50 años. Soy autoridad de la comunidad Nuevo
Porvenir, que está a orillas del río Corrientes. De niño paraba viajando porque mi papá era profesor y lo mandaban a distintas comunidades. Por su trabajo conocí muchos lugares y
pueblos. A veces, sus costumbres eran distintas a las mías, pero mi papá me enseñó a no menospreciar a nadie. Igual le he enseñado a mis dos hijos. A mi esposa Juana le digo:
“para conocer bien a las personas debes conversar con ellas, así sabrás qué piensan y qué sienten”.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde satisfactoriamente
usar la segunda pregunta.
·
Cuéntame lo que has entendido del texto escuchado.
·
¿Qué cargo tiene el señor Felipe en su comunidad?
·
Pregunta capacidad 2:
Usa solo una de las preguntas.
·
Según lo que escuchaste, si el papá de Felipe no
hubiera sido profesor, ¿Qué cosas no habría podido hacer Felipe cuando era niño?
Según Felipe, ¡qué pasa si no aprovechamos la oportunidad de compartir
momentos con otras personas y tampoco las escuchamos con atención?
|
Śhutiymi Felipe Inuma, pichqa ćhunka watayuqmi kaa. Nuevo Porvenir malkapiytam
apu kaa, Corrientes mayup manyanćhuumi kayan. Uchuklla kalmi pasaypa illaakulqa achka malkakunakta taytaa yaćhachikuq kaśhanlayku. Pay llamkaśhanlaykum achka malkakunakta
liqsilqa. Ñatan hay malkakunap kawsayninkuna yaćhayninkuna manam yaapanuchu kalqa, haymi taytallaa yaćhachimalqa mana piktapis hamuyayta, usuchiyta. Haynullam ishkay chulinkunakta
yaćhachilqa. Juana walmiitam niy: “Nunakunakta allinta liqsinapaq paykunawanmi limankiman, haynupam imanu limaśhanta, kaśhantapis yaćhanki”.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde satisfactoriamente
usar la segunda pregunta.
·
Uyaliśhaykipita, yaćhaśhaykita willamay.
·
¿Ima cargoyuqmi malkanćhu tayta Felipe?
Pregunta capacidad 2:
Usa solo una de las preguntas.
·
Felipep taytan mana yaćhachikuq kaptinqa, ¿Imaktam
Felipe takshalla kal mana lulayta atipanmanchu kalqa?
Felipe niśhqannupis, ¿Imanućha kanman mana huk nunakunawan limaptinchik,
yanapaptinchik, mana sumaqpa uyaliptinchik?
|
Me llamo Felipe Inuma y tengo 50 años.
Soy autoridad de la comunidad Nuevo Porvenir, que está a orillas del río Corrientes. De niño paraba viajando porque mi papá era profesor y lo mandaban a distintas comunidades. Por
su trabajo conocí muchos lugares y pueblos. A veces, sus costumbres eran distintas a las mías, pero mi papá me enseñó a no menospreciar a nadie. Igual le he enseñado a mis dos
hijos. A mi esposa Juana le digo: “para conocer bien a las personas debes conversar con ellas, así sabrás qué piensan y qué sienten”.
|
Felipe es una
autoridad de Nuevo Porvenir, de niño viajaba a diferentes comunidades, su padre era docente y por ello aprendió a valorar las distintas costumbres de los pueblos de igual forma
enseñó a sus hijos.
Nuevo Porvenir
malkap hatun kamachikuqshi kalqa, uchuklla kal achka malkakunaktam illaakulqa, Yaćhachikuqpa chulinmi, haymi imaymana yaćhayninkunakta, lulayninkunakta ćhaninchalqa, haynullam
chulintapis yaćhachilqa.
|
Felipe de 50 años es autoridad de la comunidad Nuevo
Porvenir y aprendió a no menospreciar a los demás.
Tayta Felipem, pichqa ćhunka watayuq, Nuevo Porvenir
malkapiymi hatun kamachikuq, paymi huk nunakunakta ćhiqninchu aśhtawan llampu śhuqullanwan piktapis kuyakun.
|
Tayta Felipe Inumaśh pichqa ćhunka watayuqña, malkanshi
Corrientes Mayup patanćhu, taytanshi yaćhachikuq kalqa hayshi lliw kalu malkakunakta liqsilqa haymi kanan pay nin: “Nunakunakta allinta liqsinapaq paykunawanmi limankiman,
haynupam imanu limaśhanta, kaśhantapis yaćhaykunki”.
|
Tayta Felipe Imunaśh Porvenir malkap apunnin, paymi nin:
Taytanshi yaćhachikuq kalqa haypishi malkan malkan illaakulqa, hayćhuumi liqsilqa imaymana lulaykunakta, limaykunaktapis, chaypiymi pay allin nunalla.
|
PREGUNTA 3
|
|
“Yaanchik yaćhachiqkuqnu
yaćhaywasichu lulinćhu, waśhaćhu allin lulaykunawanmi yaćhachipaakuśhqun. yaćhapakuqninchikkunam hukkunakta yanapaśhanchikta, mallichiśhanchikta, mana kaskikuśhanchikta likal
paykunapis haynullaktam lulapaakunqa. Haypita taytankunapis chulinkunakta allin kikinpa lulayninkunawanmi yaćhachipaakun. Wakinnin uruchakuna qillakunam kapaakun, manam
yaćhaywasinpi lulaynin kaqkunakta lulapaakunchu, asipapaakun yaćhapakuq masinkunakta. Chulikunam taytankunakta llapa imaymana lulaśhankunakta likal lulapaakun. Paykunam esponjanu
kapaakun”. Qanyanmi asamblea comunal niśhanćhu chayta nilqa. Akapakunap taytankunam piñakulkan haytanu limaśhapi, hayllaktam limaykulqa.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde satisfactoriamente
usar la segunda pregunta.
·
Uyaliśhaykipita, yaćhaśhaykita willamay.
·
Uyaliśhaykipita, ¿Mayćhuumi yaćhachikuq talikulqa nunakunakta limapaśhan
uura?
Pregunta capacidad 2:
Usa solo una de las preguntas.
·
Uyaliśhaykipita, ¿imapićha wakinnin taytamamakuna piñakulkalqa yaćhachikuq
niśhanpi?
·
Uyaliśhaykipita, ¿Imanu kaqpitam yaćhachikuqkaq uruchakuna esponjanuumi
nilqa?
|
“Nosotros los profesores tenemos
que enseñar con el ejemplo, dentro y fuera del aula. Si nuestros alumnos ven que ayudamos a los demás, no mentimos, compartimos con las personas, eso van a copiar también ellos. Y
también los padres son ejemplo para sus hijos. Algunos niños son flojos, no hacen tareas, se burlan de sus compañeros. Los hijos ven y copian todo lo que hacen sus padres. Son
como esponjas.” Eso dije yo ayer en la asamblea comunal. Algunos padres se molestaron con lo que dije. Bueno, eso es lo que pienso.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde
satisfactoriamente usar la segunda pregunta.
·
Cuéntame lo que has entendido del texto escuchado.
·
Según lo que escuchaste, ¿dónde se encontraba el profesor cuando dio su
mensaje?
Pregunta capacidad 2:
·
Usa solo una de las preguntas.
·
Según lo que escuchaste, ¿por qué crees que algunos padres se molestaron con
lo que dijo el profesor?
·
Según lo que escuchaste, ¿a qué se refiere cuando dice que los niños son como
esponjas?
|
El profesor mencionó en una reunión que nuestro diario actuar enseña un estilo
de vida.
Yaćhachikuqmi taytakunakta huñunakuyćhu nilqa: Muyun muyun lulaśhanchikmi
allin kawsaypaq.
|
|
|
|
|
PREGUNTA 3.1
|
|
Kay qipa pichqa watakunaćhu, walmi maqakuq, walmi usuchikuq achkaktam milalqun. ¿Imapiymi haykuna pasan? Maa, ishkay kaqllakta nimay, haypita imaktam ninkiman
walmikunakta.
Huk minutuum tantyanaykipaq kayan. Haypita ishkay minutuum kan limanaykipaq.
|
En los últimos
cinco años, han aumentado los casos de violencia contra la mujer. ¿Por qué crees que pasa esto? Dame dos posibles razones y un consejo que le darías a esas mujeres.
Tienes un minuto para pensar tu respuesta. Luego, tendrás dos minutos para hablar.
|
RAZONES:
·
Falta de valores.
·
El alcoholismo
CONSEJO:
Que
haya planificación familiar
|
KAQKUNA:
Mana kaqniyuq.
Allin upyaq
ANYAPAY:
Allin limanakuy pulanwan kanman.
|
RAZONES:
·
Falta de formación en valores.
·
El alcoholismo en los varones.
CONSEJO:
·
Practicar la comunicación horizontal donde se fomente la equidad de género.
Asimismo, las autoridades sancionar a los infractores.
|
KAQKUNA:
·
Mana kaqniyuq nunakuna.
·
Ancha upyakuq walaśhkunaćhu.
ANYAPAY:
·
Ayllunchikćhu sumaq limanakuy wamla walaśhkuna kasarakuptin kuyanakunanpaq.
Hatun kamachikukunapis mana allin lulaqkunakta cárcel niśhanman wićhqaykunman.
·
Mana maqachikuchunchu wayapanwan antispa DEMUNA niśhanta linman maqaśhanta
willaykunanpaq.
|
RAZONES:
·
Hombre mancebado (Mujeriego)
·
Falta de formación en valores.
CONSEJO:
|
KAQKUNA:
·
Wakra wayapa
·
Mana kaqniyuq nunakuna.
ANYAPAY:
·
Wayapakuna haynu kaptin walmikunam wayapankunakta kaćhaykapaakunman.
·
DEMUNA niśhanćhu liqsichinman wayapan maqaśhanta.
·
Walmikuna manam upallalla kapaakunmanchu aśhtawan liqsichinman wayapan
usuchiśhanta, tunkichiśhanta, maqaśhantapis.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
PREGUNTA 3.2
|
|
Hatun ishyay COVID-19 śhutiyuq tiimpum
wasikunaćhu akapakunakta maqaśhankunapi achka willakuykuna likalilqamun. ¿Imapićha hay maqaykuna milalqun? Maa, ishkay kaqllakta nimay. Haypita taytankunapaq imallaktam
ninkiman.
Huk minutuum tantyanaykipaq kayan. Haypita ishkay minutuum
kan limanaykipaq.
|
Durante la pandemia, se han reportado muchos casos de maltrato contra los niños en sus hogares. ¿Por qué crees que esos casos han aumentado? Dame dos posibles razones y un
consejo para sus padres.
Tienes un minuto para pensar tu
respuesta. Luego, tendrás dos minutos para hablar.
|
RAZONES:
·
Hogar disfuncional
·
Bajos recursos económicos
CONSEJO:
·
Ayudar al niño con asistencia psicológica.
·
Ser padres responsables asumiendo su rol.
|
KAQKUNA:
·
Mana Mamayuq, Mana taytayuq.
·
Mana illayniyuq nuna.
ANYAPAY:
·
Ayllu yanapaq nunakunawan,
akapakunakta yanapaykunchikman.
·
Taytanu, mamanuumi
kapaakunchikman.
|
RAZONES:
·
No cumplir con las tareas
·
No tener paciencia
CONSEJO:
Ayudar al niño en sus tareas y tener paciencia
|
KAQKUNA:
·
Uruchakuna lulayninkunakta mana lulaptin
·
Taytakuna llampu śhunquyuq mana kaptin.
ANYAPAY:
Taytankunam allin śhunquyuq
kapaakunman uruchakunap lulayninkunakta lulayshinanpaq.
|
RAZONES:
·
El confinamiento en casa
·
Carencia de dinero.
CONSEJO:
Buscar la forma de distraer al niño y que los problemas del hogar se
solucionan dialogando.
|
KAQKUNA:
·
Wasillaćhu wićhqalaśha kal.
·
Mana illayniyuq.
ANYAPAY:
·
Imaymana lulaykunawan / awsaykunawan awsachil haypi sumaqlla limaykul
ayllunchikkunawan tukilla kawsapaakuśhqun.
|
PREGUNTA 3.3
|
|
Kananqa
pasaypam walmikuna yaćhapakuyninkunakta kamakaśhanta, llamkayniyuq kapaakuśhantapis likanchik. ¿Walmikunakaq allin wiñalinanpaq yanapaykuna kanmanchu? ¿Imapi? Maa, ishkay
kaqllakta nimay haypita imaktam ninkiman śhamuq wamlachakta allin kawsayninpaq.
Huk minutuum tantyanaykipaq kayan. Haypita ishkay
minutuum kan limanaykipaq.
|
Ahora es más
común ver mujeres que terminan sus estudios y son profesionales. ¿Crees que las mujeres deben tener más oportunidades para desarrollarse? ¿Por qué? Dame dos razones y un consejo
que le dirías a una niña para su futuro.
Tienes un minuto para pensar tu respuesta. Luego,
tendrás dos minutos para hablar.
|
RAZONES:
·
El machismo perdura en nuestra sociedad.
·
Los varones y las mujeres deben tener igual oportunidad.
CONSEJO:
Niñas el estudio es primero con ello vas a
desarrollarte como persona.
|
KAQKUNA:
·
Kanankamam hay MACHISMO niśhan
Malkanchikkunakćhu kayan.
·
Wamla walaśhkunam imaymana lulayćhu kapaakunman.
ANYAPAY:
Wamlachakuna allinta yaćhaykuptiyki waćhaywasiykićhu
allin kawsayniyuqmi kanki.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
PREGUNTA
3.4
|
|
Unayćhu,
taytanchikkunam allinta limapaamalqanchik yaanchikñatan upallalla uyalipaakulqanchik. Kananqa kay lulaykunam huk malkakunaćhu chinkayalkanñam. ¿Imapitaćha kaynu kan? Maa, ishkay
kaqllakta nimay haypita walaśhkunakta imaktam ninkiman śhamuq kawsayninpaq.
Huk minutuum tantyanaykipaq
kayan.
Haypita ishkay minutuum kan
limanaykipaq.
|
Antes, nuestros
padres nos daban consejos y nosotros escuchábamos atentos. Sin embargo, esta práctica se está perdiendo en algunos lugares. ¿Por qué crees que sucede esto? Dame dos razones y un
consejo que les darías a esos jóvenes.
Tienes un minuto para pensar tu respuesta.
Luego, tendrás dos minutos para hablar.
|
|
|
|
|
|
|
¿Llapan śhutiykita nimay?
·
Śhutillaami
Marisol Pilar Sánchez Beraún
·
Śhutillaa Marisol Pilar Sánchez Beraúnmi
·
Śhutiymi Reina Huaynalaya Lazo
·
Śhutiy Reina Huaynalaya Lazom
¿Imanuyllam kayanki? ¿Allinllachun? ¿Imam
śhutiyki?
|
¿Cómo estás? ¿Estás bien? ¿Cuál es tu
nombre?
|
·
Kushi kushisham kayaa, Śhutiymi
Carmen Sonia
·
Kushi kushisham kayaa, Śhutiymi Lady Junet
·
Manam
allichu kaa, Śhutiy Doris Karinam
·
Allinllam kayaa, Śhutiy Fortunata Martham
·
Kushi kushisham kayaa, Śhutiymi
Ana
·
Kushishallam kayaa, Śhutiymi
Jesús Elidio
·
Manam allichu kaa, Śhutiymi Lucila Carito
·
Rabyaśham kayaa, Śhutiymi María Elena
·
Kushi kushisham kayaa, Śhutillaami
Marisol Pilar
|
1.1.
¿Mayćhuumi yaćhanki? ¿Hay malka tukillachun yaćhanapaq? ¿Imapi?
|
1.1.
¿Dónde vives? ¿Te parece que es un bonito lugar para vivir? ¿Por qué?
|
·
Ahuac malkaćhuumi yaćhaa, aw, tukishllam malkaa, hayćhuumi alli nunakuna
yaćhapaakun.
|
·
Mamacha Cocharcas malkanćhuumi yaćhaa, Aw, tuki
tukillam, Carnaval timpućhuumi wamla walaśhkuna unay waylaśhta anchakta tuśhupaakun.
|
·
Tarma malkaćhuumi yaćhaa, Aw, tuki tukillam malkallaa, hayćhuumi tuki
waytakuna wiñapaakun.
|
·
Mishki aśhnaq waytakunap malkanćhuumi yaćhaa, Tuki tukillam malkallaa,
hayćhuumi tuki waytakuna wiñapaakun.
|
·
Yavirironi malkaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, Malkamasiykunam llampu
śhunquyuq.
|
·
Lima malkaćhuumi yaćhaa, manam tukillachu, hay malkaćhuumi achka suwakuna,
lliw ñankunam ancha qanlayuq chaypi achka karrukunam matalla lipaakun ćhaqanankama.
|
·
El Tambo malkaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, hayćhuumi hawkalla
yaćhapaakunchik.
|
·
El Tambo malkaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, wasiypa ladunćhuumi achka
haćhakuna wiñapaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, hayćhuumi achka haćhakuna
wiñapaakun.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, hayćhuumi allin nunalla
yaćhapaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Aw tukishllam, hayćhuumi ishkay tukish plazakuna
kapaakun.
|
·
Huamanmarca-Huayucachićhuumi yaćhaa, aw tukishllam, hayćhuumi achka ñawi
pukyukuna kapaakun. Haypiymi upyapaakunchik chuya yakullakta.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, hayćhuumi achka tukish mayukuna
kapaakun
|
·
Orcotuna malkaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam, hayćhuumi guindaskuna,
tunaskunapis wiñapaakun, chaypitapis achka pukyukuna kan.
|
·
Huancánćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkallaa, hayćhuumi carnaval timpu wamla
walaśhkuna waylaśhta tuśhupaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkallaa, hayćhuumi sábado walaćhu kuchi
kankakta lantikulkan.
|
·
El Tambo malkaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkallaa, hayćhuumi tukish likana
pachakuna kapaakun
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkallaa, hayćhuumi Illay ćhulana
wasikuna, imaymana lantikuna wasi, Catedral niśhanpis kapaakun.
|
1.2.
¿Mayćhuumi yaćhanki? ¿Imakunam malkaykipi mana gustaśhunkichu? ¿Imapi?
|
1.2.
¿Dónde vives? ¿Qué es lo que no te gusta de tu comunidad? ¿Por qué?
|
·
Chilca malkaćhuumi yaćhaa, ñankunam qanlalla, huk nunakunam qanlankunakta
mayćhuupis/maymanpis wikapan.
|
·
Chilca malkaćhuumi yaćhaa, malkaćhuumi achka kalu śhamuq suwakuna
kapaakun.
|
·
Wariwillka malkaćhuumi yaćhaa, Malkamasiykunam ćhiqnikuqnilaq kapaakun.
|
·
Huayucachi malkaćhuumi yaćhaa, Malkamasiykunam huyu nuna kapaakun.
|
·
Ahuac malkaćhuumi yaćhaa, malkamasikunam imaymana qanlakunakta sikyaman
wikapaakun.
|
·
Huancayo malkaćhuumi yaćhaa, contaminación sonora niśhanmi haymi mana allinta
puñuchimanchikchu.
|
·
Casacancha malkaćhuumi yaćhaa, Kalu śhamuu nunakunam qanlankunakta
kaćhaykapaakun wikapaśhakta.
|
·
Huamancaca malkaćhuumi yaćhaa, kalu śhamuu nunankunam likalilamun, paykunam
makisapa kapaakun.
|
·
El Tambo malkaćhuumi yaćhaa, tutallapmi achka tuśhuna wasikunakta kićhqapaakun
chaykunam mana puñuyta kaćhaykamanchu.
|
·
Lukma malkaćhuumi yaćhaa, kay killakunam tutay walachi alalayan, kay
malkallaami Huaytapallana ulqukaqpa qipallanćhu kayan.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Plazankuna, ñankunam qanlalla kapaakun.
|
·
Huancanćhuumi yaćhaa, ñankunam wiksu wiksu kapaakun, nunankunam mana kićhqayta
munapaakunchu.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, kalu śhamuu nunakunam likalilamun, Paykunam suwaman
muyukalqalin.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, Complejo Deportivo niśhanćhu walaśhkuna awsayta pawalulmi
qanlankunakta kaćhqaykapaakun.
|
·
Huayucachićhuumi yaćhaa, Kay elecciones 2022 niśhanpaqmi achka kaski shimi
politicokuna likalilamun. Paykunam malkaapa illayninta suwananpaq yaykupaakun // yaykapaakun
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Feria Sabatina niśhanćhu lliw lantikuqkuna qanlankunakta
kaćhqaykapaakun.
|
·
Huancayo malkaćhuumi yaćhaa, achka karrukunam anchakta luyapaakun. Haymi
linlinchikkunakta nanachipakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Wasiipa ladunćhuumi Local de Recepciones niśhan ćhawpi
tutakama luyapaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Cunas mayum achka qanlayuq malkamasinchiklayku.
|
·
El Tambo niśhanćhuumi yaćhaa, achka allqukunam nunakunakta kanipaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Barrio la Libertad niśhanćhuumi achka wasikunakta
lulakalqalin chaymi kanan manaña chaklakuna talpupaakunanchikpaq kanñachu.
|
1.3.
¿Ima malkaćhuumi yaćhanki? Malkaykićhu, ¿Imakunam allichanaykipaq
hukmanyanaykipaq kayan? ¿Imapi?
|
1.3.
¿En qué comunidad vives? ¿Hay algo que te gustaría cambiar o mejorar en tu
comunidad? ¿Por qué?
|
·
Huamancaca malkaćhuumi yaćhaa, Aw kayanmi, wasi lulaqkunam wasinkunakta
ñankunaćhu lulayalkan.
|
·
El Tambo malkachuumi yaćhaa, unayñam malkaapa ñankuna allpalla kayan.
|
·
Ahuac malkachuumi yachaa, malkaaćhu manam internet niśhanpis kanchu haymi
kamachikuqkunawan lliw kumun nunakunawan ćhulachipaakuśhqun, chaywanmi yaćhapakuqkuna allinllakta yaćhapaakunqa.
|
·
Huasicancha malkaćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, malkallaćhu sumaq sumaqmi qiwakuna
wiñapaakun haymi Convenio niśhanwan imaymana allin uywakunakta apanchikman.
|
·
Luka malkaćhuumi yaćhaa, Aw kayanmi, hatun kamachikuqkunamanmi liyman Antena
Televisión, Internet niśhantapis ćhulachinanpaq.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, Aw, kayanmi; Hatun willakuytam ćhulaman pilqakunaćhu,
qanlankunakta mana kaćhqaykunanpaq.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Hatun kamachikuqmanmi liyman Reservorio de
Agua niśhanta lulaykunanpaq.
|
·
Huancanćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Huari malkap yaykuynintam allichaman, hatun
kamachikuqmi unayña mana imaktapis lulanchu.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Municipalidad niśhantam mañaykuman Ordenanza
Municipal hulunanpaq haypi lliw nunakunakta liqsichinanpaq.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Municipalidad niśhantam mañaykuman
Ordenanza Municipal hulunanpaq lliw karru pulichiykunakta mana luyaykunanpaq.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Cunas mayunchiktam qanlachinchikmanchu lliw
uywakuna upyananpaq, haypipis lliw nunakunaktam limapaychunchikman mana qanlachinanpaq.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Feria sabatina niśhanćhuumi lliw
lantikuqkunakta huk pachallaćhu lantikuykunman.
|
1.4.
¿Ima malkaćhuumi yaćhanki? Malkayki, ¿kay qipa watakuna imanuumi hukmanyalqa?
Maa, aśhllakta willaykamay.
|
1.4.
¿En qué comunidad vives? Tu distrito ¿Cómo ha cambiado en estos últimos años?
Haber, Cuéntame un poquito.
|
·
El Tambo malkaćhuumi yaćhaa, malkaapa ñankunam allpalla kalqa kananqa asfalto
niśhanwanñam allichaśha kayalkan haypi Hatun yaćhaywasi Universidad Tecnológica del Perú niśhanpis likalilqun.
|
·
Huancayo malkaćhuumi yaćhaa, malkaaćhu hatun wasikunaktam lulayalkan, achka
nuna apaqkunam likalilamun haymi pulipaakuptinchikpis manchaśhanilaq kayalkanchik.
|
·
Ahuac malkaćhuumi yaćhaa, Cementerio General niśhantam allichayalkan, muśhuq
nichukunakta lulayalkan, Imaymana waytakunatapis talpuyalkan tukilla likalinanpaq.
|
·
Ahuac malkaćhuumi yaćhaa, allpalla kaśhanpi kananqa asfalto niśhanwanmi
kayan.
|
·
Huancayoćhuumi yachaa, hatun kamachikuqkuna manam imaktapis lulapaakunchu,
suwakuyllaktam yaćhapaakun.
|
·
Huamancaca malkaćhuumi yaćhaa, Talpuna ćhaklakunaćhuumi wasikunakta
lulaykalqalin.
|
·
Lukma malkaćhuumi yaćhaa, Qanyan watam hatun ishyay COVID-19 likalimuptin lliw
malkamasiykuna ancha manchaśha kayalkalqa, kananqa hawkallañam kayalkan.
|
·
Chupaca malkaćhuumi yaćhaa, malkaapa ñankunam allpalla kalqa kananqa asfalto
niśhanwanñam allichaśha kayalkan.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, malkaapa wasikunam adubiwan pilqaśha kalqa, kananqa
ladrillo niśhanwanñan lulaśha kayalkan.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, malkaapa Complejo Deportivo niśhanmi unayña qunqaśha
kalqa kananqa tuki llimpiśha, ishpana wasikunapis mishkilla aśhñakaćhakuyalkan, punkunkunam allin allichaśha, willakuyninkunam wikćhu kayćhu kayalkan.
|
·
Orcotunaćhuumi yaćhaa, malkamasikunam pampa awsanakta lulapaakulqa haypi
Circuito Turistico Shutu niśhantapis allichapaakulqa.
|
·
Huancanćhuumi yaćhaa, hatun kamachikuqkuna manam imaktapis
lulapaakulqachu.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Achka nunakunam wasinta lulaykuyan ladrilluwan chaypi
achka lantina wasikunapis sumaqmi likalilqamun.
|
1.5.
¿Mayćhuumi yaćhanki? Huk malkaman liyta atipal, ¿Maytam linkiman? ¿Imapi?
|
1.5.
¿En
dónde vives? ¿Si pudieras mudarte a otro lugar, ¿a dónde irías? ¿Por qué?
|
·
Ahuac malkaćhuumi yaćhaa, Yanacancha malkaktam liyman, hayćhuumi achka pukuya
akśhu wiñapaakun, mishkillam yanuptiyki haypi imaymana uywakunapis pampaćhu puliyalkan, chuya yakupis achkam yaluyalkan ñawi pukyupi.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, Qunu malka Satipo niśhantam, qunulla kaptinmi.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Oxapampa malkaktam liyman, qunu malkallam.
|
·
Chilca malkaćhuumi yaćhaa, Lima malkamanmi liyman hayćhuumi Parque de las
aguas niśhan kayan.
|
·
Carmen Alto niśhanćhuumi yaćhaa, Trujillo malkamanmi liyta munaa hayćhuumi
Climanpis tukilla.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, Yaa EEUU suyuktam liyman, chay malkam tuki tukilla
hayćhuumi hatun llamkana wasikuna kapaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, manam maytapis liymanchu, malkallaami tuki
tukilla.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, manam maytapis liymanchu, malkallaatam anchakta
munaa.
|
·
Chupaca malkaćhuumi yaćhaa, Pichanaki malkaktam liyman hay malkam
qunulla.
|
·
Pilcomaćhuumi yaćhaa, Tarma malkaktam liyman hay malkaćhuumi tukish waytakuna
wiñapaakun.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, Huánuco malkaktam liyman hayćhuumi taytaakuna,
tuliykuna yaćhapaakun.
|
·
Chupaca malkaćhuumi yaćhaa, Chanchamayo malkaktam liyman hayćhuumi climanpis
tukishlla.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, Altu Cunas pachaktam liyman, Tukish likana
pachankunapi
|
·
Chupaca malkaćhuumi yaćhaa, Kay malkaatam sumaq sumaq alalan, Satipo
malkaćhuñatak achka añakuna kan.
|
·
Huancanćhuumi yaćhaa, Salcabamba malkaktam liyman, Mamallaawan kaqnapaq
|
1.6.
¿Ima
yaćhaywasićhuumi yaćhachinki? ¿Ima yaćhaykunaktam anchakta yaćhapaakunchikman allin yaćhachikuq kananchikpaq? ¿Imapi?
|
1.6.
¿En
qué escuela enseñas? ¿Qué habilidades crees que se necesitan para ser un buen profesor? ¿Por qué?
|
·
Yaćhaywasi 26 de abril niśhanćhuumi, llampu śhunquyuq, kushi kushisha
kapaakunchikman, haykunawanmi yaćhapakuqkuna allinta yaćhapaakunqa.
|
·
I.E. Héroes de Chupaca niśhanćhuumi, sumaq yayniyuq, tuśhulikuq, limaysapa,
kushisha nuna, llampu śhunquyuq kapaakunchikman.
|
·
I.E Cahuide niśhanćhuumi yaćhachiy, TICs niśhantam allinta yaćhapaakunchikman
lliw yaćhapakuqkunawan muśhuq yaćhaykunakta yaćhapaakunanchikpaq.
|
·
I.E Cahuide niśhanćhuumi yaćhachiy, Llampu śhunquyuq nunam
kapaakunchikman.
|
·
I.E. 146 Marcatuna niśhanćhuumi, Muśhuq yaćhayniyuq (ser innovadores), llampu
śhunquyuq (tener paciencia), allin kaqniyuq (ser justo), haykunawanmi yaćhapakuqkuna allinta yaćhapaakunqa.
|
·
I.E. Manuel María Flores niśhanćhuumi, allin nunalla kal, limaysapa nuna,
kushisha nuna, sumaq yayniyuq, Urukunakta allinta yaćhachinapaq.
|
·
Yaćhaywasi 30001-48 niśhanćhuumi, allin nunalla, śhunquwan yaćhachil,
akapakunakta alli allinta yaćhachinapaq.
|
·
Yaćhaywasi José Faustino Sanchez Carrión niśhanćhuumi, allin uyalikuq, Muśhuq
lulaq, haykunawanmi yaćhapakuqkuna allinta yaćhapaakunqa.
|
1.7.
¿Ima malkaćhuumi llamkanki? Huk malkakta llamkanaykipaq aklaptiyki, ¿Ima malkaktam aklaykunkiman? ¿Imapi?
|
1.7.
¿En qué comunidad trabajas? Si pudieras escoger otra comunidad para trabajar, ¿cuál sería? ¿Por qué?
|
·
Huasicancha malkaćhuumi llamkaa, Jauja malkaktam aklaykuman,
hayćhuumi wasillaa kayan, haypi mana sumaq alalaq malkam.
|
·
Santo Domingo de Acobamba malkaćhuumi llamkaa, Andamarca malkaktam aklaykuman, hayćhuumi Internet niśhanpis
kan.
|
·
Cerro de Pasco niśhanćhuumi llamkaa (llamkaykuu), Huancayo malkaktam aklaman,
hayćhuumi wawiikuna, wayapaapis yaćhapaakun.
|
·
Shikuy malkaćhuumi llamkaa, Villavista malkaktam aklaykuman, hay malkaćhuumi achka karrukuna kan wasiyta
kutinapaq
|
·
Lima malkaćhuumi llamkaa, Huachac malkaktam aklaykuman, hayćhuumi achka
waakakunapi lichinta chawaykul kiisukta lulapaakun.
|
·
Satipo malkaćhuumi
llamkaykuu, malkaatam kutiyman, Wasiipa qipallanćhuumi llamkana wasi kan.
|
·
Pucara malkaćhuumi llamkaykuu, Huancayo malkaktam aklaykuman chayćhuumi I.E.
Nuestra Señora del Rosario niśhan kayan.
|
·
Chupaca niśhanćhuumi llamkaa, Buenos Aires malkaktam aklaykuman, hayćhuumi
wasillaa kayan.
|
·
Shapish malkanćhuumi llamkaykuu, Huancayo malkaktam aklaykuman, hayćhuumi alli
allin yaćhaywasi kayan I.E.E. Santa Isabel niśhan.
|
1.8.
¿Ima malkaćhuumi llamkanki? ¿Ima lulaykunaktam anchakta lulayta munanki llamkayniykićhu?
¿Imapi?
|
1.8.
¿En qué comunidad trabajas? ¿Qué es lo que más te gusta hacer en tu trabajo?
¿Por qué?
|
·
Lucma malkaćhuumi llamkaa, uruchakunaktam ñawinchayta yaćhachiy, allin
kawsayniyuq kananpaq.
|
·
Huacrapuquio malkaćhuumi
llamkaa, wankalimayćhu hillkaytam anchakta munaa, haywanmi unay wankakunap limayninta
kawsachiy.
|
·
Shikuy malkachuumi llamkaa,
yupaytam,
yaćhapakuqkunam hayla yaćhapakuyan yupaykunakta.
|
·
Pucara
malkaćhuumi llamkaa, Teatro Científico niśhantam lulaykuu lliw yaćhapakuqkunawan. Haywanmi
llapallan yaćhapaakun imaymana yaćhaykunakta.
|
·
Machkan malkaćhuumi llamkaykuu, yaćhapakuqkunaawanmi kayta munaa, paykunam
allinllakta liman.
|
·
Shapish malkaćhuumi llamkaykuu, anchaktam gustaykaman yaćhachiyta,
tuśhuchiyta, limayta, awsayta lliw yaćhachikuqkunakta; haywanmi lichkachinchin yaćhapakuqkunakta allinta yaćhaykunanpaq.
|
·
Puzu malkaćhuumi llamkaykuu, uruchakunaktam takichiy, awsachiy, ñawinchachiy,
allinta yaćhaykunanpaq.
|
·
Marcatuna malkaćhuumi llamkaykuu, uruchakunaktam wintukunakta willaykuu, haywanmi kushishalla kawsapaakun.
|
·
Marcatuna malkaćhuumi llamkaykuu, uruchakunaktam willakuykunakta willaykuu, haywanmi kushishalla
kawsapaakun.
|
·
Huamachuco malkaćhuumi llamkaa, uruchakunaktam anchakta gustaykaman ñawinchachiyta, hillkachiyta, yupaychaytapis,
allin yaćhapakuqkuna kananpaq.
|
·
Pucara malkaćhuumi llamkaa, uruchakunaktam limayta,
tupuyta, awsayta, ñawinchayta yaćhachiy, allin kawsayniyuq kananpaq.
|
1.9.
¿Ima
yaćhaywasićhuumi qallaykulqanki yaćhapakuyta? Yaćhaywasiykićhu, ¿ima cursoktam anchakta munalqanki?
¿Imapi?
|
1.9.
¿En qué colegio estudiaste? ¿Cuál fue tu curso favorito en el colegio?
¿Por qué?
|
·
I.E. Leoncio Prado Gutiérrez niśhanćhuumi, Lengua y Literatura niśhantam,
Yaćhachiqmi achka hillka maytukunakta ñawinchachimalqa.
|
·
I.E. Nuestra Señora de Cocharcas
niśhanćhuumi, Historia del Perú niśhantam, Perusuyunchikćhu imaymana pasaśhantam haywan
yaćhaykuu.
|
·
Politécnico Bruno Terreros
niśhanćhuumi, Matemática niśhantam, uchukllapiymi yuyaysapa yuyaysapa kalqa.
|
·
Yaćhaywasi Leoncio Prado Gutiérrez niśhanćhuumi, Lengua y Literatura
niśhantam, Yaćhachiqmi achka hillka maytukunakta ñawinchachimalqa.
|
·
Ñawpaq yaćhaywasi Santa Isabel niśhanćhuumi, Geografía niśhanmi anchakta
gustaykamalqa, yaćhachiqkaq tukishllaktam yaćhachilqa.
|
·
Yaćhaywasi Jorge Basadre niśhanćhuumi, Matemática niśhantam, yaćhachiqniymi
asikaćhal kushishalla yaćhachimalqa.
|
·
Yaćhaywasi Inmaculada Concepción
niśhanćhuumi, Educación Artística niśhantam, yaćhachiqkaqmi allinllakta llimpichimalqa,
tuśhuchimalqa, takichimalqa.
|
1.10.
Yaćhachikuq kanaykipaq, ¿mayćhuumi yaćhapakulqanki? ¿Imanuupam yaćhapakuqniykikunakta awnichinki wankalimayta limapaakunanpaq? Maa, aśhllata willamay.
|
1.10.
¿Dónde estudiaste para ser profesor? ¿Cómo motivas a tus alumnos para que hablen su idioma Huanca? Haber, Cuéntame un poco.
|
·
Hatun yaćhaywasi UNCP niśhanćhuumi, yaćhaywasićhuumi aśhllakta limaykuu
wankalimayta uruchakunakta gustaykunanpaq.
|
·
Hatun yaćhaywasi UNCP niśhanćhuumi, wankalimayta limaykul, takikunawanpis.
|
·
I.S.P.P. Teodoro Peñaloza niśhanćhuumi, wankalimayta limapaykunanpaq
mishkikunakta quykulmi awnichiy.
|
·
I.S.P.P. Teodoro Peñaloza
niśhanćhuumi, wankalimayćhu takichil, paykunap taytankunam wankalimayta
yaćhapaakun.
|
·
Hatun yaćhaywasi UPLA niśhanćhuumi, mishki limaykunakta (piropos) limaykul.
(hablándoles)
|
·
I.S.P.P. Gamaniel Blanco Murillo niśhanćhuumi, wankalimayćhu takichil.
|
·
I.S.P.P. Teodoro Peñaloza niśhanćhuumi, yaćhapakuqkunaktam wankalimayćhu
limapaykuu.
|
·
I.S.P.P. Teodoro Peñaloza niśhanćhuumi, yaćhapakuqkunaktam awnichiy
wankalimayllaćhu napaykul.
|
·
I.S.P.P.E. de Huancavelica niśhanćhuumi, wankalimayćhu ñawinchaykul,
patkuchikunaktapis tapuykul.
|
1.11.
¿Hapallaykichun icha huñunakuśhachun llamkayta munanki?
¿Ima allin kaqtam uywanki?
Maa, qampita limaykamay.
|
1.11.
¿Te gusta trabajar solo o en grupo? ¿Qué virtudes tienes? Haber, Háblame un poco de ti.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, allin kaqllaami lulaysapa.
|
·
Hapallaami allinta
llamkaykuu, llampu
śhunquyuqmi kaa, Yaćhaywasiićhuumi uchukkuna mana mikullal śhapaakamun haymi wasiipi imallaktapis apaa
mallichinapaq.
|
·
Utunakuśham llamkayta munaa,
limaysapam kaa,
llamkay wasiićhuumi yaćhachiqmasikunawan imallaktapis limal asikulkanchik.
|
·
Utunakuśham llamkayta munaa, Tolerancia niśhantam uywaa, huk nunakunap
lulayninkunaktam awniy.
|
·
Hapallaami llamkayta munaa, allin lulakuqmi kaa haypi Kushishallam imaktapis
lulaa.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa llapallanchikmi yanapanakunchik.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, llapanchikmi allin śhunquyuq kapaakunchik haymi
ima lulaytapis allinta lulaykunchik.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, Desprendimiento niśhantam uywaa, haywanmi
allinta limapaykul nunakunakta hukmanyachiy.
|
1.12.
¿Hapallaykichu icha huñunakuśhachun llamkayta munanki? ¿Ima mana allin kaqniykikunaktam uywanki? Maa, qampita limaykamay.
|
1.12.
¿Te gusta trabajar solo o en grupo? ¿Qué defectos tienes? Haber, Háblame un poco de ti.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, waśhalimaq nunakunaktam ćhiqniy.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, mana pacienciayuqmi kaa, haymi huk nunakuna
sumaqta limaykuptin sumaqlla limapal qanyapaykuu.
|
·
Hapallaami llamkayta munaa, mana allin lulaqkunakta manam awnichu.
|
·
Hapallaami allinta llamkaa, mana imapis allinta yalumaptin piñakuumi.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, imallapipis sintikuu/waqakuu/llalikuu.
|
1.13.
¿Ima malkakunaktam watukuq lilqanki? Hay malkakunap ¿imakunam anchakta gustaśhulqanki?
Maa, willamay aśhllata.
|
1.13.
¿Qué lugares has visitado? ¿Qué fue lo que más te gustó de esos lugares?
Haber, Cuéntame un poco.
|
·
Qunu malkallakta Tingo María niśhantam lilqa huk malkakunakta manañam
lilqachu, hay malkaćhu mikuyninkunam anchakta gustaykamalqa. Hayćhuumi Bella Durmiente ulqutapis liqsilqa.
|
·
Sicaya, Aco malkakunaktam lilqa hay pachakunaćhuumi mishki akśhukta,
chuqllukta, kiisullantawan, uchullantawan mikulqa, mikuyta pawalqulmi awilaawan kukallakta ćhaqćhalqa.
|
·
Patapampa, Chongos alto malkakunaktam lilqa, hay malkakunap Yaćhayninkuna,
lulayninkuna, nunankuna, mishki mikuyninkunam anchakta gustaykamalqa.
|
·
Santa Eulalia malkaktam lilqa, hayćhuumi mishki mishki ruutakuna wiñapaakun,
muyunćhu tutaćhuupis qunullam, hatun mayunpis sumaq sumaqmi.
|
·
Qunu malkallakta Trujillo niśhantam lilqa, hay malkaćhu mishki mikuyninkunam
anchakta gustaykamalqa.
|
·
Qanyan watam Cusco malkakta, Ayacucho malkakta, Arequipa malkaktapis lilqa,
hay malkakunaćhu mishki mikuyninkunam anchakta gustaykamalqa.
|
·
Qanyan watam Cusco, Ayacucho, Arequipa malkakunaktapis lilqa, hay
malkakunaćhuumi mishki mikuyninkuna anchakta gustaykamalqa.
|
·
Qunu malkakta Cusco niśhantam lilqa, haypi Tiahuanaco niśhantapis lilqa hay
malkaćhu Machupicchu, Ollantaytambo pachakunam anchakta gustaykamalqa.
|
·
Qunu malkakta Ayacucho niśhantam lilqa, Pikimachay, Pampa de la Quinua, Ruinas
de Wari, Intihuatana pachakunam anchakta gustaykamalqa.
|
·
Qunu malkakta Oxapampa niśhantam lilqa, hayćhuumi likaykulqa Cueva de las
Lechuzas, Las Cataratas del Rio Tigre niśhantapis.
|
1.14.
¿Yanukuyta gustaśhunkichun? ¿Ima
mikuymi anchakta gustaśhunki? ¿Imanuumi lulqanchik? Hayta willaykamay.
|
1.14.
¿Te gusta cocinar? ¿Cuál es tu
comida favorita? Cuéntame cómo se prepara.
|
·
Aw, yanukuyta gustamanmi, Akśhu ankayta aychallantawan, Akśhutam mundanchik,
ikinchik haypi casitućhuumi qunuchinchik asaytikta haymanmi akśhu ikiśhakta, uchuk aycha kuchuśhakta hillpunchik.
|
·
Aw, yanukuyta anchaktam gustaykaman, Arroz con leche niśhanta, ishkay nunapaq
lulanchik: Ishkay upyana yakuktam uchuk mankaman hillpunchik, yakukaq timpuyaptinmi Arroz paqaśhakta, Canela, Clavo de olor, Azucartapis hitalpunchik, yanuśhaña kayaptinmi Leche
Gloria niśhanta yapaykunchik haypi kimsa minuutuspi hulunchik mikunanchikpaq.
|
·
Manam yanukuyta gustamanchu, arrozllaktam lulayta yaćhaa.
|
·
Aw, yanukuyta gustamanmi, Akaśh ankaytam, Akaśhtam wañuchinchik haypi yaku
timpuśhawanmi wachanta siplanchik, mana wachayuqña kayaptin tawaman kuchunchik, Casitućhuumi asaytikta anchakta qunuchinchik haymanmi akaśhkaqta ankanchik.
|
1.15.
¿Computadorawan llamkankichun? ¿Allinchu llamkanaykipaq? Computadorakaq, ¿Imakunapaqmi allin?
|
1.15.
¿Trabajas con computadora? ¿Te parece que es útil? ¿Para qué otras cosas se puede usar la computadora?
|
·
Aw, allinmi, lulayninchikkunakta lulaykunapaq.
|
·
Manam, allinmi.
|
·
Aw, allinmi, Yaćhayniikunakta, huñunakuy virtual niśhanta lulanapaq,
takiykunakta uyalinapaq, Awsaqkunap awsayninta likananchikpaq.
|
·
Aw, allinmi, hillkananchikpaq, takiykunakta uyalinapaq, allinta
laćhkaykunanchikpaq, imaymana lulaykunapapis.
|
1.16.
Qampa malkaykićhu,
¿anchaktachun akaćhan? Qamta, ¿Inti muyuntachun icha tamya muyuntachun gustaśhunki? ¿Imapi?
|
1.16.
¿En tu comunidad hace mucho calor?
¿Te gustan más los días soleados o lluviosos? ¿Por qué?
|
·
Manam, tamya muyuntam gustaman, talpuyninchikpaqmi allinlla kan.
|
·
Aw, Inti muyuntam gustaykaman, mayumanmi uwishniykunakta, kuchiyta, aśhnuuta
michinapaq atiy haypi ćhawpi muyunćhu almaykuu, guindastapis pallapaykuu mikunapaq.
|
·
Manam, tamya muyuntam gustaman, kawsayniytam anchakta kushichiman.
|
·
Aw, tamya muyuntam gustaykaman, Tamyamuptinmi puñuyta munaa.
|
·
Manam, tamya muyuntam gustaman, pampakunaćhuumi imaymana haćhakuna
chilkipaakamun.
|
·
Manam, inti muyuntam gustaykaman, ancha lupaykawanmi qunukuu haymi karilla
kaa.
|
1.17.
¿Mayćhuumi hamapayniykita pasayta
munanki? ¿Imakunaktam hamapayniykićhu lulayta munanki? ¿Imapi?
|
1.17.
¿Dónde te gusta pasar tus
vacaciones? ¿Qué te gusta hacer en vacaciones? ¿Por qué?
|
·
Tarmaćhuumi hamapayniyta pasayta munaa, ayllukunawanmi pasayta munaa,
paykunankta unayñam mana likaykuchu.
|
·
Huancayoćhuumi pasayta munaa, ayllukunawanmi huk malkakunakta liyta munaa,
paykunawanmi kalu killa-killaćhu tinkupaakuu.
|
·
Chupaca malkaćhuumi hamapayniykunakta pasayta munaa, wasiytam allichayta
gustaykuu, muyun muyun llamkaykuptiymi mana atipachu yaluyta hamanapaq.
|
·
Santa Rosaćhuumi hamapayniyta pasayta munaa, hayćhuumi yanukuyta munaa,
ćhaklaćhuumi kayta munaa.
|
·
Wawhikunawanmi pasayta munaa, muśhuq malkakunaktam liqsiyta gustaykuu, hay
puliykunawanmi ñawiyta kushichiy.
|
·
En la ciudad de Huancayo, me gusta confeccionar ropa, cocinar y actualizarme
en talleres de educación, te sientes bien al realizar esas actividades.
|
·
Huancayo malkaćhuumi pasayta munaa, muudanakunakta hilayta, yanukuyta, Allin
yaćhaykuna yaćhachiqkunap, hay lulaykunakta lulalmi allinlla kaa.
|
·
Huanuco malkaćhuumi hamapayniyta pasayta munaa, Taytaakunawan, tuliikunawan,
limayta gustaykuu, Paykunaktam unayña mana likaykuchu.
|
1.18.
Imanuumi taytaykikuna kalqa? ¿Yalpayankichun akapa kayaptiyki taytaykikuna huk
imakunaktapis yaynichaśhuśhqaykita? Maa, aśhllakta willaykamay.
|
1.18.
¿Cómo eran tus padres? ¿Recuerdas algún consejo que te dieron de niño? Haber,
Cuéntame un poco.
|
·
Kuyaysapa nunakunam kalqa, Paykunam limapamalqa hatun kaptiyki manam huyu
walmi kankichu, aśhtawan llamkaysapa walmim kanki.
|
·
Taytaakunam allin nunalla kapaakulqa. Paykunam limapamalqanchik huk nunakunap
imayninkunaktapis manam chalanchikmanchu.
|
·
Taytallaakunam allin śhunquyuq kapaakulqa, haymi taytankuna nipaakulqa manam
makisapa, kaski shimi kapaakunkichu.
|
1.19.
¿Yaćhachikuqchu unaypita kayta munalqanki? ¿Ima huk yaćhapakuytaćh yaćhayta
munankiman kalqa? ¿Imapi?
|
1.19.
¿Siempre quisiste ser profesor? ¿Qué otra cosa te hubiera gustado estudiar?
¿Por qué?
|
·
Aw, uchuklla kalmi yaćhachikuq kayta munalqa, Psicología niśhanmi, hay
yaśhaykaqwanmi huk nunakunakta yanapaykunchik.
|
·
Manam, Amachakuqmi kayta munalqa, wakcha (mana illayniyuq nunakunakta)
nunakunakta yanapanapaq.
|
·
Aw, uchukllapiymi yaćhachikuq kayta munalqa, Psicología Educativa niśhantapis
yaćhayta munalqa, hay ishkay yaćhaykunawanmi akapakunakta yaćhayninćhu yanapaa.
|
·
Manam, Químico Farmaceutico niśhantam yaćhayta mulalqa, ishyaq nunakunakta
yanapanapaq.
|
·
Manam, PIP niśhanta kayta munalqa. Malkamasikunaktam lliw suwakunap
amachaykunapaq.
|
1.20.
¿Takiykunakta uyaliyta munankichun? ¿Ima takiykunaktam uyalinki? ¿Tuśhuytachu
icha takiytachu munanki?
|
1.20.
¿Te gusta escuchar música? ¿Qué música escuchas? ¿Prefieres bailar o
cantar?
|
·
Aw, imaymana takiykunaktam Uyaliy, Imay uurapis Tunantada niśhantam uyaliy,
takiytam munaykuu.
|
·
Aw, Grupo 5 niśhantam uyaliy, tuśhuytam munaa.
|
·
Aw, Baladas antiguas niśhantam uyaliy, ishkaynintam munaa.
|
PREGUNTA 1
|
|
Me llamo Mariluz Ahuanari y tengo
30 años. Nací en la comunidad Santa Rita. Yo quería ser profesora, pero no tenía paciencia con los niños, así que decidí ser enfermera, y me gusta mucho mi trabajo porque así
ayudo a las personas. Algo que me ha servido bastante para comunicarme y atender bien a mis pacientes es poder hablarles en su lengua. Gracias a mi papá y mi mamá yo he aprendido
las lenguas ashaninka y yanesha, porque desde pequeña me enseñaron a hablar. Luego, aprendí castellano también en la escuela.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde
satisfactoriamente usar la segunda pregunta.
·
Cuéntame lo que has entendido del texto escuchado.
·
¿En qué trabaja Mariluz?
Pregunta capacidad 2:
Usa solo una de las preguntas.
·
Según el texto, ¿en qué estaría trabajando Mariluz ahora si de joven hubiera
tenido más paciencia?
De acuerdo con el texto, ¿Qué problema habría tenido Mariluz en su trabajo si
no hubiera aprendido las lenguas de sus padres?
|
Śhutiymi
Mariluz Ahuanari, kimsa ćhunka watayuqmi kaa. Santa Rita malkaćhuumi naasilqa. Yaćhachikuqmi kayta munalqa, Mana llampu śhunquyuqmi kaykulqa akapakunakta yaćhachinapaq, haymi
kanan nuna hampikuqña kaa, haypiymi anchakta llamkayniyta munaykuu nunakunakta yanapaśhapi. Unay limaykunakta limaśhawanmi yanapaa qishyaq nunakunakta. Taytaakunaktam sulpay niy
ashaninka, yanesha yaćhachimaśhanpi, uchukllapiymi limayta yaćhachimalqa. Haypiyñatak yaćhaywasićhu castellano limayta yaćhaykulqa.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde
satisfactoriamente usar la segunda pregunta.
·
Kanan, uyaliśhaykipita willaykamay.
·
¿Imaćhuumi Mariluzqa llamkan?
Pregunta capacidad 2:
Usa solo una de las preguntas.
·
Uyaliśhaykipita, ¿imaćhućha Mariluz llamkayanman, wamlapiyta llampu śhunquyuq
kal?
Uyaliśhaykipita, Mariluzqa taytankunap limayninkunakta mana yaćhal ¿Imanućha
llamkayninćhu kanman? ¿Ima sasachakuykunaktaćh talikunman?
|
Me llamo Mariluz Ahuanari y tengo
30 años. Nací en la comunidad Santa Rita. Yo quería ser profesora, pero no tenía paciencia con los niños, así que decidí ser enfermera, y me gusta mucho mi trabajo porque así
ayudo a las personas. Algo que me ha servido bastante para comunicarme y atender bien a mis pacientes es poder hablarles en su lengua. Gracias a mi papá y mi mamá yo he aprendido
las lenguas ashaninka y yanesha, porque desde pequeña me enseñaron a hablar. Luego, aprendí castellano también en la escuela.
Mariluz quería ser profesora, pero no
tenía paciencia y optó por ser enfermera y ayudar a sus pacientes que son hablantes de ashaninka y yanesha.
Mariluz Ahuanari yaćhachikuqmi kayta
munalqa, yaćhachinanpashi mana llampu śhunquyuq kalqa, hayshi kanan hampikuq nunaman kutikulqa. Taytankunam yaćhachilqa qunu malkakunap limayninta, hayta limalmi kanan
ishyaqkunakta yanapan.
Mariluz Ahuanarish kimsa ćhunka
watayuq, Pay yaćhachikuqmi kayta munalqa, mana llampu śhunquyuq kalshi uruchakunakta mana atipalqa yaćhachiyta, kananqa nuna hampikuqña, pay yanapan unay limayninkunakta limal
lliw ishyaq nunakunakta.
Dice que Mariluz Ahuanari tiene 30
años, es enfermera, se comunica y atiende bien a sus pacientes pues habla el ashaninka y yanesha.
Mariluz Ahuanari kimsa ćhunka
watayuqshi, ishyaq hampikum, Ashaninka, yanesha limaykulshi ishyaq nunakunakta allinta yanapaykun.
Mariluz Ahuanari kimsa ćhunka watuyuqshi, pay ishyaq hampikuqmi, qunu
malkakunap unay limaykunakta limalshi nunakunakta yanapan llamkayninćhu.
Paymi Mariluz Ahuanari, kimsa ćhunka watayuqmi, yaćhachikuqmi kayta munalqa
haymi mana llampu śhunquyuq kaykulqa, yaćhachikuqkunakta yaćhachinanpaq, Kananqa ishyaq hampikuqñam.
Dice que Mariluz Ahuanari tiene 30
años, de joven quería ser profesora, pero ahora es enfermera, asimismo habla las lenguas Ashaninka y yanesha que aprendió de sus padres.
Mariluz Ahuanarish kimsa ćhunka
watayuq, lasak wamlalla kalshi yaćhachikuq kayta munalqa, kananqa nuna hampikuqña kan, taytankunaśh yaćhachipaakulqa Ashaninka, Yanesha limaykunaktapis.
Dice que
Mariluz Ahuanari tiene 30 años, quiso ser docente y no tuvo paciencia, ahora es enfermera y le ha servido saber el Ashaninka y yanesha para comunicarse y atender bien a sus
pacientes.
Mariluz
Ahuanarish kimsa ćhunka watayuq, yaćhachikuqshi kayta munalqa, hayshi llampu śhunqu mana kalqachu, kananqa nuna hampikuqña, Ashaninka, yanesha yaćhaśhanshi lliw ishyaq
nunankunawan allinta limapaakun.
Mariluz antes
quiso ser docente actualmente es enfermera y conoce las lenguas originarias de sus padres.
Mariluzshi
unayćhu yaćhachiq kayta munalqa, kananqa nuna hampikuqña kan, Taytankunap unay limayninkunaktam liqsin.
|
PREGUNTA 2
|
|
Me llamo Felipe Inuma y tengo 50 años. Soy autoridad de la comunidad Nuevo
Porvenir, que está a orillas del río Corrientes. De niño paraba viajando porque mi papá era profesor y lo mandaban a distintas comunidades. Por su trabajo conocí muchos lugares y
pueblos. A veces, sus costumbres eran distintas a las mías, pero mi papá me enseñó a no menospreciar a nadie. Igual le he enseñado a mis dos hijos. A mi esposa Juana le digo:
“para conocer bien a las personas debes conversar con ellas, así sabrás qué piensan y qué sienten”.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde satisfactoriamente
usar la segunda pregunta.
·
Cuéntame lo que has entendido del texto escuchado.
·
¿Qué cargo tiene el señor Felipe en su comunidad?
·
Pregunta capacidad 2:
Usa solo una de las preguntas.
·
Según lo que escuchaste, si el papá de Felipe no
hubiera sido profesor, ¿Qué cosas no habría podido hacer Felipe cuando era niño?
Según Felipe, ¡qué pasa si no aprovechamos la oportunidad de compartir
momentos con otras personas y tampoco las escuchamos con atención?
|
Śhutiymi Felipe Inuma, pichqa ćhunka watayuqmi kaa. Nuevo Porvenir malkapiytam
apu kaa, Corrientes mayup manyanćhuumi kayan. Uchuklla kalmi pasaypa illaakulqa achka malkakunakta taytaa yaćhachikuq kaśhanlayku. Pay llamkaśhanlaykum achka malkakunakta
liqsilqa. Ñatan hay malkakunap kawsayninkuna yaćhayninkuna manam yaapanuchu kalqa, haymi taytallaa yaćhachimalqa mana piktapis hamuyayta, usuchiyta. Haynullam ishkay chulinkunakta
yaćhachilqa. Juana walmiitam niy: “Nunakunakta allinta liqsinapaq paykunawanmi limankiman, haynupam imanu limaśhanta, kaśhantapis yaćhanki”.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde satisfactoriamente
usar la segunda pregunta.
·
Uyaliśhaykipita, yaćhaśhaykita willamay.
·
¿Ima cargoyuqmi malkanćhu tayta Felipe?
Pregunta capacidad 2:
Usa solo una de las preguntas.
·
Felipep taytan mana yaćhachikuq kaptinqa, ¿Imaktam
Felipe takshalla kal mana lulayta atipanmanchu kalqa?
Felipe niśhqannupis, ¿Imanućha kanman mana huk nunakunawan limaptinchik,
yanapaptinchik, mana sumaqpa uyaliptinchik?
|
Me llamo Felipe Inuma y tengo 50 años.
Soy autoridad de la comunidad Nuevo Porvenir, que está a orillas del río Corrientes. De niño paraba viajando porque mi papá era profesor y lo mandaban a distintas comunidades. Por
su trabajo conocí muchos lugares y pueblos. A veces, sus costumbres eran distintas a las mías, pero mi papá me enseñó a no menospreciar a nadie. Igual le he enseñado a mis dos
hijos. A mi esposa Juana le digo: “para conocer bien a las personas debes conversar con ellas, así sabrás qué piensan y qué sienten”.
|
Felipe es una
autoridad de Nuevo Porvenir, de niño viajaba a diferentes comunidades, su padre era docente y por ello aprendió a valorar las distintas costumbres de los pueblos de igual forma
enseñó a sus hijos.
Nuevo Porvenir
malkap hatun kamachikuqshi kalqa, uchuklla kal achka malkakunaktam illaakulqa, Yaćhachikuqpa chulinmi, haymi imaymana yaćhayninkunakta, lulayninkunakta ćhaninchalqa, haynullam
chulintapis yaćhachilqa.
|
Felipe de 50 años es autoridad de la comunidad Nuevo
Porvenir y aprendió a no menospreciar a los demás.
Tayta Felipem, pichqa ćhunka watayuq, Nuevo Porvenir
malkapiymi hatun kamachikuq, paymi huk nunakunakta ćhiqninchu aśhtawan llampu śhuqullanwan piktapis kuyakun.
|
Tayta Felipe Inumaśh pichqa ćhunka watayuqña, malkanshi
Corrientes Mayup patanćhu, taytanshi yaćhachikuq kalqa hayshi lliw kalu malkakunakta liqsilqa haymi kanan pay nin: “Nunakunakta allinta liqsinapaq paykunawanmi limankiman,
haynupam imanu limaśhanta, kaśhantapis yaćhaykunki”.
|
Tayta Felipe Imunaśh Porvenir malkap apunnin, paymi nin:
Taytanshi yaćhachikuq kalqa haypishi malkan malkan illaakulqa, hayćhuumi liqsilqa imaymana lulaykunakta, limaykunaktapis, chaypiymi pay allin nunalla.
|
PREGUNTA 3
|
|
“Yaanchik yaćhachiqkuqnu
yaćhaywasichu lulinćhu, waśhaćhu allin lulaykunawanmi yaćhachipaakuśhqun. yaćhapakuqninchikkunam hukkunakta yanapaśhanchikta, mallichiśhanchikta, mana kaskikuśhanchikta likal
paykunapis haynullaktam lulapaakunqa. Haypita taytankunapis chulinkunakta allin kikinpa lulayninkunawanmi yaćhachipaakun. Wakinnin uruchakuna qillakunam kapaakun, manam
yaćhaywasinpi lulaynin kaqkunakta lulapaakunchu, asipapaakun yaćhapakuq masinkunakta. Chulikunam taytankunakta llapa imaymana lulaśhankunakta likal lulapaakun. Paykunam esponjanu
kapaakun”. Qanyanmi asamblea comunal niśhanćhu chayta nilqa. Akapakunap taytankunam piñakulkan haytanu limaśhapi, hayllaktam limaykulqa.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde satisfactoriamente
usar la segunda pregunta.
·
Uyaliśhaykipita, yaćhaśhaykita willamay.
·
Uyaliśhaykipita, ¿Mayćhuumi yaćhachikuq talikulqa nunakunakta limapaśhan
uura?
Pregunta capacidad 2:
Usa solo una de las preguntas.
·
Uyaliśhaykipita, ¿imapićha wakinnin taytamamakuna piñakulkalqa yaćhachikuq
niśhanpi?
·
Uyaliśhaykipita, ¿Imanu kaqpitam yaćhachikuqkaq uruchakuna esponjanuumi
nilqa?
|
“Nosotros los profesores tenemos
que enseñar con el ejemplo, dentro y fuera del aula. Si nuestros alumnos ven que ayudamos a los demás, no mentimos, compartimos con las personas, eso van a copiar también ellos. Y
también los padres son ejemplo para sus hijos. Algunos niños son flojos, no hacen tareas, se burlan de sus compañeros. Los hijos ven y copian todo lo que hacen sus padres. Son
como esponjas.” Eso dije yo ayer en la asamblea comunal. Algunos padres se molestaron con lo que dije. Bueno, eso es lo que pienso.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde
satisfactoriamente usar la segunda pregunta.
·
Cuéntame lo que has entendido del texto escuchado.
·
Según lo que escuchaste, ¿dónde se encontraba el profesor cuando dio su
mensaje?
Pregunta capacidad 2:
·
Usa solo una de las preguntas.
·
Según lo que escuchaste, ¿por qué crees que algunos padres se molestaron con
lo que dijo el profesor?
·
Según lo que escuchaste, ¿a qué se refiere cuando dice que los niños son como
esponjas?
|
El profesor mencionó en una reunión que nuestro diario actuar enseña un estilo
de vida.
Yaćhachikuqmi taytakunakta huñunakuyćhu nilqa: Muyun muyun lulaśhanchikmi
allin kawsaypaq.
|
|
|
|
|
PREGUNTA 3.1
|
|
Kay qipa pichqa watakunaćhu, walmi maqakuq, walmi usuchikuq achkaktam milalqun. ¿Imapiymi haykuna pasan? Maa, ishkay kaqllakta nimay, haypita imaktam ninkiman
walmikunakta.
Huk minutuum tantyanaykipaq kayan. Haypita ishkay minutuum kan limanaykipaq.
|
En los últimos
cinco años, han aumentado los casos de violencia contra la mujer. ¿Por qué crees que pasa esto? Dame dos posibles razones y un consejo que le darías a esas mujeres.
Tienes un minuto para pensar tu respuesta. Luego, tendrás dos minutos para hablar.
|
RAZONES:
·
Falta de valores.
·
El alcoholismo
CONSEJO:
Que
haya planificación familiar
|
KAQKUNA:
Mana kaqniyuq.
Allin upyaq
ANYAPAY:
Allin limanakuy pulanwan kanman.
|
RAZONES:
·
Falta de formación en valores.
·
El alcoholismo en los varones.
CONSEJO:
·
Practicar la comunicación horizontal donde se fomente la equidad de género.
Asimismo, las autoridades sancionar a los infractores.
|
KAQKUNA:
·
Mana kaqniyuq nunakuna.
·
Ancha upyakuq walaśhkunaćhu.
ANYAPAY:
·
Ayllunchikćhu sumaq limanakuy wamla walaśhkuna kasarakuptin kuyanakunanpaq.
Hatun kamachikukunapis mana allin lulaqkunakta cárcel niśhanman wićhqaykunman.
·
Mana maqachikuchunchu wayapanwan antispa DEMUNA niśhanta linman maqaśhanta
willaykunanpaq.
|
RAZONES:
·
Hombre mancebado (Mujeriego)
·
Falta de formación en valores.
CONSEJO:
|
KAQKUNA:
·
Wakra wayapa
·
Mana kaqniyuq nunakuna.
ANYAPAY:
·
Wayapakuna haynu kaptin walmikunam wayapankunakta kaćhaykapaakunman.
·
DEMUNA niśhanćhu liqsichinman wayapan maqaśhanta.
·
Walmikuna manam upallalla kapaakunmanchu aśhtawan liqsichinman wayapan
usuchiśhanta, tunkichiśhanta, maqaśhantapis.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
PREGUNTA 3.2
|
|
Hatun ishyay COVID-19 śhutiyuq tiimpum
wasikunaćhu akapakunakta maqaśhankunapi achka willakuykuna likalilqamun. ¿Imapićha hay maqaykuna milalqun? Maa, ishkay kaqllakta nimay. Haypita taytankunapaq imallaktam
ninkiman.
Huk minutuum tantyanaykipaq kayan. Haypita ishkay minutuum
kan limanaykipaq.
|
Durante la pandemia, se han reportado muchos casos de maltrato contra los niños en sus hogares. ¿Por qué crees que esos casos han aumentado? Dame dos posibles razones y un
consejo para sus padres.
Tienes un minuto para pensar tu
respuesta. Luego, tendrás dos minutos para hablar.
|
RAZONES:
·
Hogar disfuncional
·
Bajos recursos económicos
CONSEJO:
·
Ayudar al niño con asistencia psicológica.
·
Ser padres responsables asumiendo su rol.
|
KAQKUNA:
·
Mana Mamayuq, Mana taytayuq.
·
Mana illayniyuq nuna.
ANYAPAY:
·
Ayllu yanapaq nunakunawan,
akapakunakta yanapaykunchikman.
·
Taytanu, mamanuumi
kapaakunchikman.
|
RAZONES:
·
No cumplir con las tareas
·
No tener paciencia
CONSEJO:
Ayudar al niño en sus tareas y tener paciencia
|
KAQKUNA:
·
Uruchakuna lulayninkunakta mana lulaptin
·
Taytakuna llampu śhunquyuq mana kaptin.
ANYAPAY:
Taytankunam allin śhunquyuq
kapaakunman uruchakunap lulayninkunakta lulayshinanpaq.
|
RAZONES:
·
El confinamiento en casa
·
Carencia de dinero.
CONSEJO:
Buscar la forma de distraer al niño y que los problemas del hogar se
solucionan dialogando.
|
KAQKUNA:
·
Wasillaćhu wićhqalaśha kal.
·
Mana illayniyuq.
ANYAPAY:
·
Imaymana lulaykunawan / awsaykunawan awsachil haypi sumaqlla limaykul
ayllunchikkunawan tukilla kawsapaakuśhqun.
|
PREGUNTA 3.3
|
|
Kananqa
pasaypam walmikuna yaćhapakuyninkunakta kamakaśhanta, llamkayniyuq kapaakuśhantapis likanchik. ¿Walmikunakaq allin wiñalinanpaq yanapaykuna kanmanchu? ¿Imapi? Maa, ishkay
kaqllakta nimay haypita imaktam ninkiman śhamuq wamlachakta allin kawsayninpaq.
Huk minutuum tantyanaykipaq kayan. Haypita ishkay
minutuum kan limanaykipaq.
|
Ahora es más
común ver mujeres que terminan sus estudios y son profesionales. ¿Crees que las mujeres deben tener más oportunidades para desarrollarse? ¿Por qué? Dame dos razones y un consejo
que le dirías a una niña para su futuro.
Tienes un minuto para pensar tu respuesta. Luego,
tendrás dos minutos para hablar.
|
RAZONES:
·
El machismo perdura en nuestra sociedad.
·
Los varones y las mujeres deben tener igual oportunidad.
CONSEJO:
Niñas el estudio es primero con ello vas a
desarrollarte como persona.
|
KAQKUNA:
·
Kanankamam hay MACHISMO niśhan
Malkanchikkunakćhu kayan.
·
Wamla walaśhkunam imaymana lulayćhu kapaakunman.
ANYAPAY:
Wamlachakuna allinta yaćhaykuptiyki waćhaywasiykićhu
allin kawsayniyuqmi kanki.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
PREGUNTA
3.4
|
|
Unayćhu,
taytanchikkunam allinta limapaamalqanchik yaanchikñatan upallalla uyalipaakulqanchik. Kananqa kay lulaykunam huk malkakunaćhu chinkayalkanñam. ¿Imapitaćha kaynu kan? Maa, ishkay
kaqllakta nimay haypita walaśhkunakta imaktam ninkiman śhamuq kawsayninpaq.
Huk minutuum tantyanaykipaq
kayan.
Haypita ishkay minutuum kan
limanaykipaq.
|
Antes, nuestros
padres nos daban consejos y nosotros escuchábamos atentos. Sin embargo, esta práctica se está perdiendo en algunos lugares. ¿Por qué crees que sucede esto? Dame dos razones y un
consejo que les darías a esos jóvenes.
Tienes un minuto para pensar tu respuesta.
Luego, tendrás dos minutos para hablar.
|
|
|
|
|
|
|
¿Llapan śhutiykita nimay?
·
Śhutillaami
Marisol Pilar Sánchez Beraún
·
Śhutillaa Marisol Pilar Sánchez Beraúnmi
·
Śhutiymi Reina Huaynalaya Lazo
·
Śhutiy Reina Huaynalaya Lazom
¿Imanuyllam kayanki? ¿Allinllachun? ¿Imam
śhutiyki?
|
¿Cómo estás? ¿Estás bien? ¿Cuál es tu
nombre?
|
·
Kushi kushisham kayaa, Śhutiymi
Carmen Sonia
·
Kushi kushisham kayaa, Śhutiymi Lady Junet
·
Manam
allichu kaa, Śhutiy Doris Karinam
·
Allinllam kayaa, Śhutiy Fortunata Martham
·
Kushi kushisham kayaa, Śhutiymi
Ana
·
Kushishallam kayaa, Śhutiymi
Jesús Elidio
·
Manam allichu kaa, Śhutiymi Lucila Carito
·
Rabyaśham kayaa, Śhutiymi María Elena
·
Kushi kushisham kayaa, Śhutillaami
Marisol Pilar
|
1.1.
¿Mayćhuumi yaćhanki? ¿Hay malka tukillachun yaćhanapaq? ¿Imapi?
|
1.1.
¿Dónde vives? ¿Te parece que es un bonito lugar para vivir? ¿Por qué?
|
·
Ahuac malkaćhuumi yaćhaa, aw, tukishllam malkaa, hayćhuumi alli nunakuna
yaćhapaakun.
|
·
Mamacha Cocharcas malkanćhuumi yaćhaa, Aw, tuki
tukillam, Carnaval timpućhuumi wamla walaśhkuna unay waylaśhta anchakta tuśhupaakun.
|
·
Tarma malkaćhuumi yaćhaa, Aw, tuki tukillam malkallaa, hayćhuumi tuki
waytakuna wiñapaakun.
|
·
Mishki aśhnaq waytakunap malkanćhuumi yaćhaa, Tuki tukillam malkallaa,
hayćhuumi tuki waytakuna wiñapaakun.
|
·
Yavirironi malkaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, Malkamasiykunam llampu
śhunquyuq.
|
·
Lima malkaćhuumi yaćhaa, manam tukillachu, hay malkaćhuumi achka suwakuna,
lliw ñankunam ancha qanlayuq chaypi achka karrukunam matalla lipaakun ćhaqanankama.
|
·
El Tambo malkaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, hayćhuumi hawkalla
yaćhapaakunchik.
|
·
El Tambo malkaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, wasiypa ladunćhuumi achka
haćhakuna wiñapaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, hayćhuumi achka haćhakuna
wiñapaakun.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, hayćhuumi allin nunalla
yaćhapaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Aw tukishllam, hayćhuumi ishkay tukish plazakuna
kapaakun.
|
·
Huamanmarca-Huayucachićhuumi yaćhaa, aw tukishllam, hayćhuumi achka ñawi
pukyukuna kapaakun. Haypiymi upyapaakunchik chuya yakullakta.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkaa, hayćhuumi achka tukish mayukuna
kapaakun
|
·
Orcotuna malkaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam, hayćhuumi guindaskuna,
tunaskunapis wiñapaakun, chaypitapis achka pukyukuna kan.
|
·
Huancánćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkallaa, hayćhuumi carnaval timpu wamla
walaśhkuna waylaśhta tuśhupaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkallaa, hayćhuumi sábado walaćhu kuchi
kankakta lantikulkan.
|
·
El Tambo malkaćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkallaa, hayćhuumi tukish likana
pachakuna kapaakun
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, aw tukishllam malkallaa, hayćhuumi Illay ćhulana
wasikuna, imaymana lantikuna wasi, Catedral niśhanpis kapaakun.
|
1.2.
¿Mayćhuumi yaćhanki? ¿Imakunam malkaykipi mana gustaśhunkichu? ¿Imapi?
|
1.2.
¿Dónde vives? ¿Qué es lo que no te gusta de tu comunidad? ¿Por qué?
|
·
Chilca malkaćhuumi yaćhaa, ñankunam qanlalla, huk nunakunam qanlankunakta
mayćhuupis/maymanpis wikapan.
|
·
Chilca malkaćhuumi yaćhaa, malkaćhuumi achka kalu śhamuq suwakuna
kapaakun.
|
·
Wariwillka malkaćhuumi yaćhaa, Malkamasiykunam ćhiqnikuqnilaq kapaakun.
|
·
Huayucachi malkaćhuumi yaćhaa, Malkamasiykunam huyu nuna kapaakun.
|
·
Ahuac malkaćhuumi yaćhaa, malkamasikunam imaymana qanlakunakta sikyaman
wikapaakun.
|
·
Huancayo malkaćhuumi yaćhaa, contaminación sonora niśhanmi haymi mana allinta
puñuchimanchikchu.
|
·
Casacancha malkaćhuumi yaćhaa, Kalu śhamuu nunakunam qanlankunakta
kaćhaykapaakun wikapaśhakta.
|
·
Huamancaca malkaćhuumi yaćhaa, kalu śhamuu nunankunam likalilamun, paykunam
makisapa kapaakun.
|
·
El Tambo malkaćhuumi yaćhaa, tutallapmi achka tuśhuna wasikunakta kićhqapaakun
chaykunam mana puñuyta kaćhaykamanchu.
|
·
Lukma malkaćhuumi yaćhaa, kay killakunam tutay walachi alalayan, kay
malkallaami Huaytapallana ulqukaqpa qipallanćhu kayan.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Plazankuna, ñankunam qanlalla kapaakun.
|
·
Huancanćhuumi yaćhaa, ñankunam wiksu wiksu kapaakun, nunankunam mana kićhqayta
munapaakunchu.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, kalu śhamuu nunakunam likalilamun, Paykunam suwaman
muyukalqalin.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, Complejo Deportivo niśhanćhu walaśhkuna awsayta pawalulmi
qanlankunakta kaćhqaykapaakun.
|
·
Huayucachićhuumi yaćhaa, Kay elecciones 2022 niśhanpaqmi achka kaski shimi
politicokuna likalilamun. Paykunam malkaapa illayninta suwananpaq yaykupaakun // yaykapaakun
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Feria Sabatina niśhanćhu lliw lantikuqkuna qanlankunakta
kaćhqaykapaakun.
|
·
Huancayo malkaćhuumi yaćhaa, achka karrukunam anchakta luyapaakun. Haymi
linlinchikkunakta nanachipakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Wasiipa ladunćhuumi Local de Recepciones niśhan ćhawpi
tutakama luyapaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Cunas mayum achka qanlayuq malkamasinchiklayku.
|
·
El Tambo niśhanćhuumi yaćhaa, achka allqukunam nunakunakta kanipaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Barrio la Libertad niśhanćhuumi achka wasikunakta
lulakalqalin chaymi kanan manaña chaklakuna talpupaakunanchikpaq kanñachu.
|
1.3.
¿Ima malkaćhuumi yaćhanki? Malkaykićhu, ¿Imakunam allichanaykipaq
hukmanyanaykipaq kayan? ¿Imapi?
|
1.3.
¿En qué comunidad vives? ¿Hay algo que te gustaría cambiar o mejorar en tu
comunidad? ¿Por qué?
|
·
Huamancaca malkaćhuumi yaćhaa, Aw kayanmi, wasi lulaqkunam wasinkunakta
ñankunaćhu lulayalkan.
|
·
El Tambo malkachuumi yaćhaa, unayñam malkaapa ñankuna allpalla kayan.
|
·
Ahuac malkachuumi yachaa, malkaaćhu manam internet niśhanpis kanchu haymi
kamachikuqkunawan lliw kumun nunakunawan ćhulachipaakuśhqun, chaywanmi yaćhapakuqkuna allinllakta yaćhapaakunqa.
|
·
Huasicancha malkaćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, malkallaćhu sumaq sumaqmi qiwakuna
wiñapaakun haymi Convenio niśhanwan imaymana allin uywakunakta apanchikman.
|
·
Luka malkaćhuumi yaćhaa, Aw kayanmi, hatun kamachikuqkunamanmi liyman Antena
Televisión, Internet niśhantapis ćhulachinanpaq.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, Aw, kayanmi; Hatun willakuytam ćhulaman pilqakunaćhu,
qanlankunakta mana kaćhqaykunanpaq.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Hatun kamachikuqmanmi liyman Reservorio de
Agua niśhanta lulaykunanpaq.
|
·
Huancanćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Huari malkap yaykuynintam allichaman, hatun
kamachikuqmi unayña mana imaktapis lulanchu.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Municipalidad niśhantam mañaykuman Ordenanza
Municipal hulunanpaq haypi lliw nunakunakta liqsichinanpaq.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Municipalidad niśhantam mañaykuman
Ordenanza Municipal hulunanpaq lliw karru pulichiykunakta mana luyaykunanpaq.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Cunas mayunchiktam qanlachinchikmanchu lliw
uywakuna upyananpaq, haypipis lliw nunakunaktam limapaychunchikman mana qanlachinanpaq.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, aw kayanmi, Feria sabatina niśhanćhuumi lliw
lantikuqkunakta huk pachallaćhu lantikuykunman.
|
1.4.
¿Ima malkaćhuumi yaćhanki? Malkayki, ¿kay qipa watakuna imanuumi hukmanyalqa?
Maa, aśhllakta willaykamay.
|
1.4.
¿En qué comunidad vives? Tu distrito ¿Cómo ha cambiado en estos últimos años?
Haber, Cuéntame un poquito.
|
·
El Tambo malkaćhuumi yaćhaa, malkaapa ñankunam allpalla kalqa kananqa asfalto
niśhanwanñam allichaśha kayalkan haypi Hatun yaćhaywasi Universidad Tecnológica del Perú niśhanpis likalilqun.
|
·
Huancayo malkaćhuumi yaćhaa, malkaaćhu hatun wasikunaktam lulayalkan, achka
nuna apaqkunam likalilamun haymi pulipaakuptinchikpis manchaśhanilaq kayalkanchik.
|
·
Ahuac malkaćhuumi yaćhaa, Cementerio General niśhantam allichayalkan, muśhuq
nichukunakta lulayalkan, Imaymana waytakunatapis talpuyalkan tukilla likalinanpaq.
|
·
Ahuac malkaćhuumi yaćhaa, allpalla kaśhanpi kananqa asfalto niśhanwanmi
kayan.
|
·
Huancayoćhuumi yachaa, hatun kamachikuqkuna manam imaktapis lulapaakunchu,
suwakuyllaktam yaćhapaakun.
|
·
Huamancaca malkaćhuumi yaćhaa, Talpuna ćhaklakunaćhuumi wasikunakta
lulaykalqalin.
|
·
Lukma malkaćhuumi yaćhaa, Qanyan watam hatun ishyay COVID-19 likalimuptin lliw
malkamasiykuna ancha manchaśha kayalkalqa, kananqa hawkallañam kayalkan.
|
·
Chupaca malkaćhuumi yaćhaa, malkaapa ñankunam allpalla kalqa kananqa asfalto
niśhanwanñam allichaśha kayalkan.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, malkaapa wasikunam adubiwan pilqaśha kalqa, kananqa
ladrillo niśhanwanñan lulaśha kayalkan.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, malkaapa Complejo Deportivo niśhanmi unayña qunqaśha
kalqa kananqa tuki llimpiśha, ishpana wasikunapis mishkilla aśhñakaćhakuyalkan, punkunkunam allin allichaśha, willakuyninkunam wikćhu kayćhu kayalkan.
|
·
Orcotunaćhuumi yaćhaa, malkamasikunam pampa awsanakta lulapaakulqa haypi
Circuito Turistico Shutu niśhantapis allichapaakulqa.
|
·
Huancanćhuumi yaćhaa, hatun kamachikuqkuna manam imaktapis
lulapaakulqachu.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Achka nunakunam wasinta lulaykuyan ladrilluwan chaypi
achka lantina wasikunapis sumaqmi likalilqamun.
|
1.5.
¿Mayćhuumi yaćhanki? Huk malkaman liyta atipal, ¿Maytam linkiman? ¿Imapi?
|
1.5.
¿En
dónde vives? ¿Si pudieras mudarte a otro lugar, ¿a dónde irías? ¿Por qué?
|
·
Ahuac malkaćhuumi yaćhaa, Yanacancha malkaktam liyman, hayćhuumi achka pukuya
akśhu wiñapaakun, mishkillam yanuptiyki haypi imaymana uywakunapis pampaćhu puliyalkan, chuya yakupis achkam yaluyalkan ñawi pukyupi.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, Qunu malka Satipo niśhantam, qunulla kaptinmi.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, Oxapampa malkaktam liyman, qunu malkallam.
|
·
Chilca malkaćhuumi yaćhaa, Lima malkamanmi liyman hayćhuumi Parque de las
aguas niśhan kayan.
|
·
Carmen Alto niśhanćhuumi yaćhaa, Trujillo malkamanmi liyta munaa hayćhuumi
Climanpis tukilla.
|
·
Chilcaćhuumi yaćhaa, Yaa EEUU suyuktam liyman, chay malkam tuki tukilla
hayćhuumi hatun llamkana wasikuna kapaakun.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, manam maytapis liymanchu, malkallaami tuki
tukilla.
|
·
Chupacaćhuumi yaćhaa, manam maytapis liymanchu, malkallaatam anchakta
munaa.
|
·
Chupaca malkaćhuumi yaćhaa, Pichanaki malkaktam liyman hay malkam
qunulla.
|
·
Pilcomaćhuumi yaćhaa, Tarma malkaktam liyman hay malkaćhuumi tukish waytakuna
wiñapaakun.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, Huánuco malkaktam liyman hayćhuumi taytaakuna,
tuliykuna yaćhapaakun.
|
·
Chupaca malkaćhuumi yaćhaa, Chanchamayo malkaktam liyman hayćhuumi climanpis
tukishlla.
|
·
Huancayoćhuumi yaćhaa, Altu Cunas pachaktam liyman, Tukish likana
pachankunapi
|
·
Chupaca malkaćhuumi yaćhaa, Kay malkaatam sumaq sumaq alalan, Satipo
malkaćhuñatak achka añakuna kan.
|
·
Huancanćhuumi yaćhaa, Salcabamba malkaktam liyman, Mamallaawan kaqnapaq
|
1.6.
¿Ima
yaćhaywasićhuumi yaćhachinki? ¿Ima yaćhaykunaktam anchakta yaćhapaakunchikman allin yaćhachikuq kananchikpaq? ¿Imapi?
|
1.6.
¿En
qué escuela enseñas? ¿Qué habilidades crees que se necesitan para ser un buen profesor? ¿Por qué?
|
·
Yaćhaywasi 26 de abril niśhanćhuumi, llampu śhunquyuq, kushi kushisha
kapaakunchikman, haykunawanmi yaćhapakuqkuna allinta yaćhapaakunqa.
|
·
I.E. Héroes de Chupaca niśhanćhuumi, sumaq yayniyuq, tuśhulikuq, limaysapa,
kushisha nuna, llampu śhunquyuq kapaakunchikman.
|
·
I.E Cahuide niśhanćhuumi yaćhachiy, TICs niśhantam allinta yaćhapaakunchikman
lliw yaćhapakuqkunawan muśhuq yaćhaykunakta yaćhapaakunanchikpaq.
|
·
I.E Cahuide niśhanćhuumi yaćhachiy, Llampu śhunquyuq nunam
kapaakunchikman.
|
·
I.E. 146 Marcatuna niśhanćhuumi, Muśhuq yaćhayniyuq (ser innovadores), llampu
śhunquyuq (tener paciencia), allin kaqniyuq (ser justo), haykunawanmi yaćhapakuqkuna allinta yaćhapaakunqa.
|
·
I.E. Manuel María Flores niśhanćhuumi, allin nunalla kal, limaysapa nuna,
kushisha nuna, sumaq yayniyuq, Urukunakta allinta yaćhachinapaq.
|
·
Yaćhaywasi 30001-48 niśhanćhuumi, allin nunalla, śhunquwan yaćhachil,
akapakunakta alli allinta yaćhachinapaq.
|
·
Yaćhaywasi José Faustino Sanchez Carrión niśhanćhuumi, allin uyalikuq, Muśhuq
lulaq, haykunawanmi yaćhapakuqkuna allinta yaćhapaakunqa.
|
1.7.
¿Ima
malkaćhuumi llamkanki? Huk malkakta llamkanaykipaq aklaptiyki, ¿Ima malkaktam aklaykunkiman? ¿Imapi?
|
1.7.
¿En
qué comunidad trabajas? Si pudieras escoger otra comunidad para trabajar, ¿cuál sería? ¿Por qué?
|
·
Huasicancha malkaćhuumi llamkaa, Jauja malkaktam aklaykuman,
hayćhuumi wasillaa kayan, haypi mana sumaq alalaq malkam.
|
·
Santo
Domingo de Acobamba malkaćhuumi llamkaa, Andamarca malkaktam aklaykuman, hayćhuumi Internet niśhanpis kan.
|
·
Cerro de Pasco niśhanćhuumi llamkaa (llamkaykuu), Huancayo malkaktam aklaman,
hayćhuumi wawiikuna, wayapaapis yaćhapaakun.
|
·
Shikuy malkaćhuumi llamkaa,
Villavista malkaktam aklaykuman, hay malkaćhuumi achka karrukuna kan wasiyta kutinapaq
|
·
Lima malkaćhuumi llamkaa, Huachac malkaktam aklaykuman, hayćhuumi achka
waakakunapi lichinta chawaykul kiisukta lulapaakun.
|
·
Satipo malkaćhuumi llamkaykuu, malkaatam kutiyman, Wasiipa qipallanćhuumi
llamkana wasi kan.
|
·
Pucara malkaćhuumi llamkaykuu, Huancayo malkaktam aklaykuman chayćhuumi I.E.
Nuestra Señora del Rosario niśhan kayan.
|
·
Chupaca niśhanćhuumi llamkaa, Buenos Aires malkaktam aklaykuman, hayćhuumi
wasillaa kayan.
|
·
Shapish malkanćhuumi llamkaykuu, Huancayo malkaktam aklaykuman, hayćhuumi alli
allin yaćhaywasi kayan I.E.E. Santa Isabel niśhan.
|
1.8.
¿Ima
malkaćhuumi llamkanki? ¿Ima lulaykunaktam anchakta lulayta munanki llamkayniykićhu? ¿Imapi?
|
1.8.
¿En qué comunidad trabajas? ¿Qué es lo que más te gusta hacer en tu trabajo?
¿Por qué?
|
·
Lucma malkaćhuumi llamkaa, uruchakunaktam ñawinchayta yaćhachiy, allin
kawsayniyuq kananpaq.
|
·
Huacrapuquio malkaćhuumi llamkaa, wankalimayćhu hillkaytam anchakta munaa,
haywanmi unay wankakunap limayninta kawsachiy.
|
·
Shikuy malkachuumi llamkaa, yupaytam, yaćhapakuqkunam hayla yaćhapakuyan
yupaykunakta.
|
·
Pucara malkaćhuumi llamkaa, Teatro Científico niśhantam lulaykuu lliw yaćhapakuqkunawan. Haywanmi llapallan yaćhapaakun
imaymana yaćhaykunakta.
|
·
Machkan malkaćhuumi llamkaykuu, yaćhapakuqkunaawanmi kayta munaa, paykunam
allinllakta liman.
|
·
Shapish malkaćhuumi llamkaykuu, anchaktam gustaykaman yaćhachiyta,
tuśhuchiyta, limayta, awsayta lliw yaćhachikuqkunakta; haywanmi lichkachinchin yaćhapakuqkunakta allinta yaćhaykunanpaq.
|
·
Puzu malkaćhuumi llamkaykuu, uruchakunaktam takichiy, awsachiy, ñawinchachiy,
allinta yaćhaykunanpaq.
|
·
Marcatuna malkaćhuumi llamkaykuu, uruchakunaktam wintukunakta willaykuu, haywanmi kushishalla kawsapaakun.
|
·
Marcatuna malkaćhuumi llamkaykuu, uruchakunaktam willakuykunakta willaykuu, haywanmi kushishalla
kawsapaakun.
|
·
Huamachuco malkaćhuumi llamkaa, uruchakunaktam anchakta gustaykaman ñawinchachiyta, hillkachiyta, yupaychaytapis,
allin yaćhapakuqkuna kananpaq.
|
·
Pucara malkaćhuumi llamkaa, uruchakunaktam limayta,
tupuyta, awsayta, ñawinchayta yaćhachiy, allin kawsayniyuq kananpaq.
|
1.9.
¿Ima
yaćhaywasićhuumi qallaykulqanki yaćhapakuyta? Yaćhaywasiykićhu, ¿ima cursoktam anchakta munalqanki?
¿Imapi?
|
1.9.
¿En qué colegio estudiaste? ¿Cuál fue tu curso favorito en el colegio?
¿Por qué?
|
·
I.E. Leoncio Prado Gutiérrez niśhanćhuumi, Lengua y Literatura niśhantam,
Yaćhachiqmi achka hillka maytukunakta ñawinchachimalqa.
|
·
I.E. Nuestra Señora de Cocharcas niśhanćhuumi, Historia del Perú niśhantam,
Perusuyunchikćhu imaymana pasaśhantam haywan yaćhaykuu.
|
·
Politécnico Bruno Terreros niśhanćhuumi, Matemática niśhantam, uchukllapiymi
yuyaysapa yuyaysapa kalqa.
|
·
Yaćhaywasi Leoncio Prado Gutiérrez niśhanćhuumi, Lengua y Literatura
niśhantam, Yaćhachiqmi achka hillka maytukunakta ñawinchachimalqa.
|
·
Ñawpaq yaćhaywasi Santa Isabel niśhanćhuumi, Geografía niśhanmi anchakta
gustaykamalqa, yaćhachiqkaq tukishllaktam yaćhachilqa.
|
·
Yaćhaywasi Jorge Basadre niśhanćhuumi, Matemática niśhantam, yaćhachiqniymi
asikaćhal kushishalla yaćhachimalqa.
|
·
Yaćhaywasi Inmaculada Concepción niśhanćhuumi, Educación Artística niśhantam,
yaćhachiqkaqmi allinllakta llimpichimalqa, tuśhuchimalqa, takichimalqa.
|
1.10.
Yaćhachikuq kanaykipaq, ¿mayćhuumi yaćhapakulqanki? ¿Imanuupam
yaćhapakuqniykikunakta awnichinki wankalimayta limapaakunanpaq? Maa, aśhllata willamay.
|
1.10.
¿Dónde estudiaste para ser profesor? ¿Cómo motivas a tus alumnos para que
hablen su idioma Huanca? Haber, Cuéntame un poco.
|
·
Hatun yaćhaywasi UNCP niśhanćhuumi, yaćhaywasićhuumi aśhllakta limaykuu
wankalimayta uruchakunakta gustaykunanpaq.
|
·
Hatun yaćhaywasi UNCP niśhanćhuumi, wankalimayta limaykul,
takikunawanpis.
|
·
I.S.P.P. Teodoro Peñaloza niśhanćhuumi, wankalimayta limapaykunanpaq
mishkikunakta quykulmi awnichiy.
|
·
I.S.P.P. Teodoro Peñaloza niśhanćhuumi, wankalimayćhu takichil, paykunap
taytankunam wankalimayta yaćhapaakun.
|
·
Hatun yaćhaywasi UPLA niśhanćhuumi, mishki limaykunakta (piropos) limaykul.
(hablándoles)
|
·
I.S.P.P. Gamaniel Blanco Murillo niśhanćhuumi, wankalimayćhu takichil.
|
·
I.S.P.P. Teodoro Peñaloza niśhanćhuumi, yaćhapakuqkunaktam wankalimayćhu
limapaykuu.
|
·
I.S.P.P. Teodoro Peñaloza niśhanćhuumi, yaćhapakuqkunaktam awnichiy
wankalimayllaćhu napaykul.
|
·
I.S.P.P.E. de Huancavelica niśhanćhuumi, wankalimayćhu ñawinchaykul,
patkuchikunaktapis tapuykul.
|
1.11.
¿Hapallaykichun icha huñunakuśhachun llamkayta munanki?
¿Ima allin kaqtam uywanki? Maa, qampita limaykamay.
|
1.11.
¿Te gusta trabajar solo o en grupo? ¿Qué virtudes tienes? Haber, Háblame un poco de ti.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, allin kaqllaami lulaysapa.
|
·
Hapallaami allinta llamkaykuu, llampu śhunquyuqmi kaa, Yaćhaywasiićhuumi
uchukkuna mana mikullal śhapaakamun haymi wasiipi imallaktapis apaa mallichinapaq.
|
·
Utunakuśham llamkayta munaa, limaysapam kaa, llamkay wasiićhuumi
yaćhachiqmasikunawan imallaktapis limal asikulkanchik.
|
·
Utunakuśham llamkayta munaa, Tolerancia niśhantam uywaa, huk nunakunap
lulayninkunaktam awniy.
|
·
Hapallaami llamkayta munaa, allin lulakuqmi kaa haypi Kushishallam imaktapis
lulaa.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa llapallanchikmi yanapanakunchik.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, llapanchikmi allin śhunquyuq kapaakunchik haymi
ima lulaytapis allinta lulaykunchik.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, Desprendimiento niśhantam uywaa, haywanmi
allinta limapaykul nunakunakta hukmanyachiy.
|
1.12.
¿Hapallaykichu icha huñunakuśhachun llamkayta munanki? ¿Ima mana allin kaqniykikunaktam uywanki? Maa, qampita limaykamay.
|
1.12.
¿Te gusta trabajar solo o en grupo? ¿Qué defectos tienes? Haber, Háblame un poco de ti.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, mana allin kaqniyuqmi
kaa, antispa llampu śhunquyuqmi kaa.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, waśhalimaq nunakunaktam ćhiqniy.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, mana pacienciayuqmi kaa, haymi huk nunakuna
sumaqta limaykuptin sumaqlla limapal qanyapaykuu.
|
·
Hapallaami llamkayta munaa, mana allin lulaqkunakta manam awnichu.
|
·
Hapallaami allinta llamkaa, mana imapis allinta yalumaptin piñakuumi.
|
·
Huñunakuśham llamkayta munaa, imallapipis sintikuu/waqakuu/llalikuu.
|
·
Hipocresía. Waśhalimaq
·
Crueldad.
Mana allin śhunquyuq
·
Falta de empatía. Ćhiqniśh (odioso)
·
Avaricia. Mićha
·
Codicia. Ancha munakuq
·
Envidia. Envidia
·
Egoísmo. Kikillampa lulay
·
Indisciplina. Mana kasukuq
·
Egoista Kikillampa muna
1.13.
¿Ima malkakunaktam watukuq lilqanki? Hay malkakunap ¿imakunam anchakta gustaśhulqanki?
Maa, aśhllata willaykamay
|
1.13.
¿Qué lugares has visitado? ¿Qué fue lo que más te gustó de esos lugares?
Haber, Cuéntame un poco.
|
·
Chiclayo, Ayacucho, Cusco, Arequipa
malkakunaktam lilqa, mishki mikuyninkunam mana ćhaniyuq haymi
anyaśh anyaśh mikulqa.
|
·
Qunu malkallakta Tingo María
niśhantam lilqa huk malkakunakta manañam lilqachu, hay malkaćhu
mikuyninkunam anchakta gustaykamalqa. Hayćhuumi Bella Durmiente ulqutapis liqsilqa.
|
·
Sicaya, Aco malkakunaktam lilqa hay
pachakunaćhuumi mishki akśhukta, chuqllukta, kiisullantawan, uchullantawan mikulqa, mikuyta pawalqulmi awilaawan kukallakta ćhaqćhalqanchik.
|
·
Patapampa, Chongos alto malkakunaktam lilqa, hay malkakunap Yaćhayninkuna,
lulayninkuna, nunankuna, mishki mikuyninkunam anchakta gustaykamalqa.
|
·
Santa Eulalia malkaktam lilqa, hayćhuumi mishki mishki ruutakuna wiñapaakun,
muyunćhu tutaćhuupis qunullam, hatun mayunpis sumaq sumaqmi.
|
·
Qunu malkallakta Trujillo niśhantam lilqa, hay malkaćhu mishki mikuyninkunam
anchakta gustaykamalqa.
|
·
Qanyan watam Cusco malkakta, Ayacucho malkakta, Arequipa malkaktapis lilqa,
hay malkakunaćhu mishki mikuyninkunam anchakta gustaykamalqa.
|
·
Qanyan watam Cusco, Ayacucho, Arequipa malkakunaktapis lilqa, hay
malkakunaćhuumi mishki mikuyninkuna anchakta gustaykamalqa.
|
·
Qunu malkakta Cusco niśhantam lilqa, haypi Tiahuanaco niśhantapis lilqa hay
malkaćhu Machupicchu, Ollantaytambo pachakunam anchakta gustaykamalqa.
|
·
Qunu malkakta Ayacucho niśhantam lilqa, Pikimachay, Pampa de la Quinua, Ruinas
de Wari, Intihuatana pachakunam anchakta gustaykamalqa.
|
·
Qunu malkakta Oxapampa niśhantam lilqa, hayćhuumi likaykulqa Cueva de las
Lechuzas, Las Cataratas del Rio Tigre niśhantapis.
|
1.14.
¿Yanukuyta gustaśhunkichun?
¿Ima mikuymi anchakta
gustaśhunki? ¿Imanuumi
lulqanchik? Hayta
willaykamay.
|
1.14.
¿Te gusta cocinar? ¿Cuál es tu
comida favorita? Cuéntame cómo se prepara.
|
·
Aw, yanukuyta
gustamanmi, Akśhu
ankayta aychallantawanmi, Akśhutam mundanchik, ikinchik haypi casitućhuumi qunuchinchik asaytikta haymanmi akśhu ikiśhakta, uchuk aycha kuchuśhakta hillpunchik.
|
·
Aw, yanukuyta gustanmanmi,
papa a la Huancaina
niśhatam, Akśhukunaktam lukyanchik, haytam yakuwan tullpaman
ćhulkunchik ćhaśhaśhaña kayaptin chumanchik haypi alalaśhanilaq kayaptin siplanchik chaykunakta pawalqulmi plaatuman ćhulanchik akśhu ikiśhakta, luntu yanuśhakta, aceitunas,
lechuga, salsa niśhantapis.
|
·
Aw, yanukuyta anchaktam gustaykaman, Arroz con leche niśhanta, ishkay nunapaq
lulanchik: Ishkay upyana yakuktam uchuk mankaman hillpunchik, yakukaq timpuyaptinmi Arroz paqaśhakta, Canela, Clavo de olor, Azucartapis hitalpunchik, yanuśhaña kayaptinmi Leche
Gloria niśhanta yapaykunchik haypi kimsa minuutuspi hulunchik mikunanchikpaq.
|
·
Manam yanukuyta gustamanchu, arrozllaktam lulayta yaćhaa.
|
·
Aw, yanukuyta gustamanmi, Akaśh ankaytam, Akaśhtam wañuchinchik haypi yaku
timpuśhawanmi wachanta siplanchik, mana wachayuqña kayaptin tawaman kuchunchik, Casitućhuumi asaytikta anchakta qunuchinchik haymanmi akaśhkaqta ankanchik.
|
1.15.
¿Computadorawan llamkankichun? ¿Allinchu llamkanaykipaq? Computadorakaq, ¿Imakunapaqmi allin?
|
1.15.
¿Trabajas con computadora? ¿Te parece que es útil? ¿Para qué otras cosas se puede usar la computadora?
|
·
Aw, allinmi, lulayninchikkunakta lulaykunapaqmi.
|
·
Manam, allinmi.
|
·
Aw, allinmi, Yaćhayniikunakta, huñunakuy virtual niśhanta lulanapaq,
takiykunakta uyalinapaq, Awsaqkunap awsayninta likananchikpaq.
|
·
Aw, allinmi, hillkananchikpaq, takiykunakta uyalinapaq, allinta
laćhkaykunanchikpaq, imaymana lulaykunapapis.
|
1.16.
Qampa malkaykićhu,
¿anchaktachun akaćhan? Qamta, ¿Inti muyuntachun icha tamya muyuntachun gustaśhunki? ¿Imapi?
|
1.16.
¿En tu comunidad hace mucho calor?
¿Te gustan más los días soleados o lluviosos? ¿Por qué?
|
·
Manam, tamya muyuntam gustaman, talpuyninchikpaqmi allinlla kan.
|
·
Aw, Inti muyuntam gustaykaman, mayumanmi uwishniykunakta, kuchiyta, aśhnuuta
michinapaq atiy haypi ćhawpi muyunćhu almaykuu, guindastapis pallapaykuu mikunapaq.
|
·
Manam, tamya muyuntam gustaman, kawsayniytam anchakta kushichiman.
|
·
Aw, tamya muyuntam gustaykaman, Tamyamuptinmi puñuyta munaa.
|
·
Manam, tamya muyuntam gustaman, pampakunaćhuumi imaymana haćhakuna
chilkipaakamun.
|
·
Manam, inti muyuntam gustaykaman, ancha lupaykawanmi qunukuu haymi karilla
kaa.
|
1.17.
¿Mayćhuumi hamapayniykita pasayta
munanki? ¿Imakunaktam hamapayniykićhu lulayta munanki? ¿Imapi?
|
1.17.
¿Dónde te gusta pasar tus
vacaciones? ¿Qué te gusta hacer en vacaciones? ¿Por qué?
|
·
Tarmaćhuumi hamapayniyta pasayta munaa, ayllukunawanmi pasayta munaa,
paykunankta unayñam mana likaykuchu.
|
·
Huancayoćhuumi pasayta munaa, ayllukunawanmi huk malkakunakta liyta munaa,
paykunawanmi kalu killa-killaćhu tinkupaakuu.
|
·
Chupaca malkaćhuumi hamapayniykunakta pasayta munaa, wasiytam allichayta
gustaykuu, muyun muyun llamkaykuptiymi mana atipachu yaluyta hamanapaq.
|
·
Santa Rosaćhuumi hamapayniyta pasayta munaa, hayćhuumi yanukuyta munaa,
ćhaklaćhuumi kayta munaa.
|
·
Wawhikunawanmi pasayta munaa, muśhuq malkakunaktam liqsiyta gustaykuu, hay
puliykunawanmi ñawiyta kushichiy.
|
·
En la ciudad de Huancayo, me gusta confeccionar ropa, cocinar y actualizarme
en talleres de educación, te sientes bien al realizar esas actividades.
|
·
Huancayo malkaćhuumi pasayta munaa, muudanakunakta hilayta, yanukuyta, Allin
yaćhaykuna yaćhachiqkunap, hay lulaykunakta lulalmi allinlla kaa.
|
·
Huanuco malkaćhuumi hamapayniyta pasayta munaa, Taytaakunawan, tuliikunawan,
limayta gustaykuu, Paykunaktam unayña mana likaykuchu.
|
1.18.
Imanuumi taytaykikuna kalqa? ¿Yalpayankichun akapa kayaptiyki taytaykikuna huk
imakunaktapis yaynichaśhuśhqaykita? Maa, aśhllakta willaykamay.
|
1.18.
¿Cómo eran tus padres? ¿Recuerdas algún consejo que te dieron de niño? Haber,
Cuéntame un poco.
|
·
Kuyaysapa nunakunam kalqa, Paykunam limapamalqa hatun kaptiyki manam huyu
walmi kankichu, aśhtawan llamkaysapa walmim kanki.
|
·
Taytaakunam allin nunalla kapaakulqa. Paykunam limapamalqanchik huk nunakunap
imayninkunaktapis manam chalanchikmanchu.
|
·
Taytallaakunam allin śhunquyuq kapaakulqa, haymi taytankuna nipaakulqa manam
makisapa, kaski shimi kapaakunkichu.
|
1.19.
¿Yaćhachikuqchu unaypita kayta munalqanki? ¿Ima huk yaćhapakuytaćh yaćhayta
munankiman kalqa? ¿Imapi?
|
1.19.
¿Siempre quisiste ser profesor? ¿Qué otra cosa te hubiera gustado estudiar?
¿Por qué?
|
·
Aw, uchuklla kalmi yaćhachikuq kayta munalqa, Psicología niśhanmi, hay
yaśhaykaqwanmi huk nunakunakta yanapaykunchik.
|
·
Manam, Amachakuqmi kayta munalqa, wakcha (mana illayniyuq nunakunakta)
nunakunakta yanapanapaq.
|
·
Aw, uchukllapiymi yaćhachikuq kayta munalqa, Psicología Educativa niśhantapis
yaćhayta munalqa, hay ishkay yaćhaykunawanmi akapakunakta yaćhayninćhu yanapaa.
|
·
Manam, Químico Farmaceutico niśhantam yaćhayta mulalqa, ishyaq nunakunakta
yanapanapaq.
|
·
Manam, PIP niśhanta kayta munalqa. Malkamasikunaktam lliw suwakunap
amachaykunapaq.
|
1.20.
¿Takiykunakta uyaliyta munankichun? ¿Ima takiykunaktam uyalinki? ¿Tuśhuytachu
icha takiytachu munanki?
|
1.20.
¿Te gusta escuchar música? ¿Qué música escuchas? ¿Prefieres bailar o
cantar?
|
·
Aw, imaymana takiykunaktam Uyaliy, Imay uurapis Tunantada niśhantam uyaliy,
takiytam munaykuu.
|
·
Aw, Grupo 5 niśhantam uyaliy, tuśhuytam munaa.
|
·
Aw, Baladas antiguas niśhantam uyaliy, ishkaynintam munaa.
|
PREGUNTA 1
|
|
Me llamo Mariluz Ahuanari y tengo
30 años. Nací en la comunidad Santa Rita. Yo quería ser profesora, pero no tenía paciencia con los niños, así que decidí ser enfermera, y me gusta mucho mi trabajo porque así
ayudo a las personas. Algo que me ha servido bastante para comunicarme y atender bien a mis pacientes es poder hablarles en su lengua. Gracias a mi papá y mi mamá yo he aprendido
las lenguas ashaninka y yanesha, porque desde pequeña me enseñaron a hablar. Luego, aprendí castellano también en la escuela.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde
satisfactoriamente usar la segunda pregunta.
·
Cuéntame lo que has entendido del texto escuchado.
·
¿En qué trabaja Mariluz?
Pregunta capacidad 2:
Usa solo una de las preguntas.
·
Según el texto, ¿en qué estaría trabajando Mariluz ahora si de joven hubiera
tenido más paciencia?
De acuerdo con el texto, ¿Qué problema habría tenido Mariluz en su trabajo si
no hubiera aprendido las lenguas de sus padres?
|
Śhutiymi
Mariluz Ahuanari, kimsa ćhunka watayuqmi kaa. Santa Rita malkaćhuumi naasilqa. Yaćhachikuqmi kayta munalqa, Mana llampu śhunquyuqmi kaykulqa akapakunakta yaćhachinapaq, haymi
kanan nuna hampikuqña kaa, haypiymi anchakta llamkayniyta munaykuu nunakunakta yanapaśhapi. Unay limaykunakta limaśhawanmi yanapaa qishyaq nunakunakta. Taytaakunaktam sulpay niy
ashaninka, yanesha yaćhachimaśhanpi, uchukllapiymi limayta yaćhachimalqa. Haypiyñatak yaćhaywasićhu castellano limayta yaćhaykulqa.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde
satisfactoriamente usar la segunda pregunta.
·
Kanan, uyaliśhaykipita willaykamay.
·
¿Imaćhuumi Mariluzqa llamkan?
Pregunta capacidad 2:
Usa solo una de las preguntas.
·
Uyaliśhaykipita, ¿imaćhućha Mariluz llamkayanman, wamlapiyta llampu śhunquyuq
kal?
Uyaliśhaykipita, Mariluzqa taytankunap limayninkunakta mana yaćhal ¿Imanućha
llamkayninćhu kanman? ¿Ima sasachakuykunaktaćh talikunman?
|
Me llamo Mariluz Ahuanari y tengo
30 años. Nací en la comunidad Santa Rita. Yo quería ser profesora, pero no tenía paciencia con los niños, así que decidí ser enfermera, y me gusta mucho mi trabajo porque así
ayudo a las personas. Algo que me ha servido bastante para comunicarme y atender bien a mis pacientes es poder hablarles en su lengua. Gracias a mi papá y mi mamá yo he aprendido
las lenguas ashaninka y yanesha, porque desde pequeña me enseñaron a hablar. Luego, aprendí castellano también en la escuela.
Mariluz quería ser profesora, pero no
tenía paciencia y optó por ser enfermera y ayudar a sus pacientes que son hablantes de ashaninka y yanesha.
Mariluz Ahuanari yaćhachikuqmi kayta
munalqa, yaćhachinanpashi mana llampu śhunquyuq kalqa, hayshi kanan hampikuq nunaman kutikulqa. Taytankunam yaćhachilqa qunu malkakunap limayninta, hayta limalmi kanan
ishyaqkunakta yanapan.
Mariluz Ahuanarish kimsa ćhunka
watayuq, Pay yaćhachikuqmi kayta munalqa, mana llampu śhunquyuq kalshi uruchakunakta mana atipalqa yaćhachiyta, kananqa nuna hampikuqña, pay yanapan unay limayninkunakta limal
lliw ishyaq nunakunakta.
Dice que Mariluz Ahuanari tiene 30
años, es enfermera, se comunica y atiende bien a sus pacientes pues habla el ashaninka y yanesha.
Mariluz Ahuanari kimsa ćhunka
watayuqshi, ishyaq hampikum, Ashaninka, yanesha limaykulshi ishyaq nunakunakta allinta yanapaykun.
Mariluz Ahuanari kimsa ćhunka watuyuqshi, pay ishyaq hampikuqmi, qunu
malkakunap unay limaykunakta limalshi nunakunakta yanapan llamkayninćhu.
Paymi Mariluz Ahuanari, kimsa ćhunka watayuqmi, yaćhachikuqmi kayta munalqa
haymi mana llampu śhunquyuq kaykulqa, yaćhachikuqkunakta yaćhachinanpaq, Kananqa ishyaq hampikuqñam.
Dice que Mariluz Ahuanari tiene 30
años, de joven quería ser profesora, pero ahora es enfermera, asimismo habla las lenguas Ashaninka y yanesha que aprendió de sus padres.
Mariluz Ahuanarish kimsa ćhunka
watayuq, lasak wamlalla kalshi yaćhachikuq kayta munalqa, kananqa nuna hampikuqña kan, taytankunaśh yaćhachipaakulqa Ashaninka, Yanesha limaykunaktapis.
Dice que
Mariluz Ahuanari tiene 30 años, quiso ser docente y no tuvo paciencia, ahora es enfermera y le ha servido saber el Ashaninka y yanesha para comunicarse y atender bien a sus
pacientes.
Mariluz
Ahuanarish kimsa ćhunka watayuq, yaćhachikuqshi kayta munalqa, hayshi llampu śhunqu mana kalqachu, kananqa nuna hampikuqña, Ashaninka, yanesha yaćhaśhanshi lliw ishyaq
nunankunawan allinta limapaakun.
Mariluz antes
quiso ser docente actualmente es enfermera y conoce las lenguas originarias de sus padres.
Mariluzshi
unayćhu yaćhachiq kayta munalqa, kananqa nuna hampikuqña kan, Taytankunap unay limayninkunaktam liqsin.
|
PREGUNTA 2
|
|
Me llamo Felipe Inuma y tengo 50 años. Soy autoridad de la comunidad Nuevo
Porvenir, que está a orillas del río Corrientes. De niño paraba viajando porque mi papá era profesor y lo mandaban a distintas comunidades. Por su trabajo conocí muchos lugares y
pueblos. A veces, sus costumbres eran distintas a las mías, pero mi papá me enseñó a no menospreciar a nadie. Igual le he enseñado a mis dos hijos. A mi esposa Juana le digo:
“para conocer bien a las personas debes conversar con ellas, así sabrás qué piensan y qué sienten”.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde satisfactoriamente
usar la segunda pregunta.
·
Cuéntame lo que has entendido del texto escuchado.
·
¿Qué cargo tiene el señor Felipe en su comunidad?
·
Pregunta capacidad 2:
Usa solo una de las preguntas.
·
Según lo que escuchaste, si el papá de Felipe no
hubiera sido profesor, ¿Qué cosas no habría podido hacer Felipe cuando era niño?
Según Felipe, ¡qué pasa si no aprovechamos la oportunidad de compartir
momentos con otras personas y tampoco las escuchamos con atención?
|
Śhutiymi Felipe Inuma, pichqa ćhunka watayuqmi kaa. Nuevo Porvenir malkapiytam
apu kaa, Corrientes mayup manyanćhuumi kayan. Uchuklla kalmi pasaypa illaakulqa achka malkakunakta taytaa yaćhachikuq kaśhanlayku. Pay llamkaśhanlaykum achka malkakunakta
liqsilqa. Ñatan hay malkakunap kawsayninkuna yaćhayninkuna manam yaapanuchu kalqa, haymi taytallaa yaćhachimalqa mana piktapis hamuyayta, usuchiyta. Haynullam ishkay chulinkunakta
yaćhachilqa. Juana walmiitam niy: “Nunakunakta allinta liqsinapaq paykunawanmi limankiman, haynupam imanu limaśhanta, kaśhantapis yaćhanki”.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde satisfactoriamente
usar la segunda pregunta.
·
Uyaliśhaykipita, yaćhaśhaykita willamay.
·
¿Ima cargoyuqmi malkanćhu tayta Felipe?
Pregunta capacidad 2:
Usa solo una de las preguntas.
·
Felipep taytan mana yaćhachikuq kaptinqa, ¿Imaktam
Felipe takshalla kal mana lulayta atipanmanchu kalqa?
Felipe niśhqannupis, ¿Imanućha kanman mana huk nunakunawan limaptinchik,
yanapaptinchik, mana sumaqpa uyaliptinchik?
|
Me llamo Felipe Inuma y tengo 50 años.
Soy autoridad de la comunidad Nuevo Porvenir, que está a orillas del río Corrientes. De niño paraba viajando porque mi papá era profesor y lo mandaban a distintas comunidades. Por
su trabajo conocí muchos lugares y pueblos. A veces, sus costumbres eran distintas a las mías, pero mi papá me enseñó a no menospreciar a nadie. Igual le he enseñado a mis dos
hijos. A mi esposa Juana le digo: “para conocer bien a las personas debes conversar con ellas, así sabrás qué piensan y qué sienten”.
|
Felipe es una
autoridad de Nuevo Porvenir, de niño viajaba a diferentes comunidades, su padre era docente y por ello aprendió a valorar las distintas costumbres de los pueblos de igual forma
enseñó a sus hijos.
Nuevo Porvenir
malkap hatun kamachikuqshi kalqa, uchuklla kal achka malkakunaktam illaakulqa, Yaćhachikuqpa chulinmi, haymi imaymana yaćhayninkunakta, lulayninkunakta ćhaninchalqa, haynullam
chulintapis yaćhachilqa.
|
Felipe de 50 años es autoridad de la comunidad Nuevo
Porvenir y aprendió a no menospreciar a los demás.
Tayta Felipem, pichqa ćhunka watayuq, Nuevo Porvenir
malkapiymi hatun kamachikuq, paymi huk nunakunakta ćhiqninchu aśhtawan llampu śhuqullanwan piktapis kuyakun.
|
Tayta Felipe Inumaśh pichqa ćhunka watayuqña, malkanshi
Corrientes Mayup patanćhu, taytanshi yaćhachikuq kalqa hayshi lliw kalu malkakunakta liqsilqa haymi kanan pay nin: “Nunakunakta allinta liqsinapaq paykunawanmi limankiman,
haynupam imanu limaśhanta, kaśhantapis yaćhaykunki”.
|
Tayta Felipe Imunaśh Porvenir malkap apunnin, paymi nin:
Taytanshi yaćhachikuq kalqa haypishi malkan malkan illaakulqa, hayćhuumi liqsilqa imaymana lulaykunakta, limaykunaktapis, chaypiymi pay allin nunalla.
|
PREGUNTA 3
|
|
“Yaanchik yaćhachiqkuqnu
yaćhaywasichu lulinćhu, waśhaćhu allin lulaykunawanmi yaćhachipaakuśhqun. yaćhapakuqninchikkunam hukkunakta yanapaśhanchikta, mallichiśhanchikta, mana kaskikuśhanchikta likal
paykunapis haynullaktam lulapaakunqa. Haypita taytankunapis chulinkunakta allin kikinpa lulayninkunawanmi yaćhachipaakun. Wakinnin uruchakuna qillakunam kapaakun, manam
yaćhaywasinpi lulaynin kaqkunakta lulapaakunchu, asipapaakun yaćhapakuq masinkunakta. Chulikunam taytankunakta llapa imaymana lulaśhankunakta likal lulapaakun. Paykunam esponjanu
kapaakun”. Qanyanmi asamblea comunal niśhanćhu chayta nilqa. Akapakunap taytankunam piñakulkan haytanu limaśhapi, hayllaktam limaykulqa.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde satisfactoriamente
usar la segunda pregunta.
·
Uyaliśhaykipita, yaćhaśhaykita willamay.
·
Uyaliśhaykipita, ¿Mayćhuumi yaćhachikuq talikulqa nunakunakta limapaśhan
uura?
Pregunta capacidad 2:
Usa solo una de las preguntas.
·
Uyaliśhaykipita, ¿imapićha wakinnin taytamamakuna piñakulkalqa yaćhachikuq
niśhanpi?
·
Uyaliśhaykipita, ¿Imanu kaqpitam yaćhachikuqkaq uruchakuna esponjanuumi
nilqa?
|
“Nosotros los profesores tenemos
que enseñar con el ejemplo, dentro y fuera del aula. Si nuestros alumnos ven que ayudamos a los demás, no mentimos, compartimos con las personas, eso van a copiar también ellos. Y
también los padres son ejemplo para sus hijos. Algunos niños son flojos, no hacen tareas, se burlan de sus compañeros. Los hijos ven y copian todo lo que hacen sus padres. Son
como esponjas.” Eso dije yo ayer en la asamblea comunal. Algunos padres se molestaron con lo que dije. Bueno, eso es lo que pienso.
Pregunta capacidad 1:
Usa la primera pregunta, pero si el evaluado no responde
satisfactoriamente usar la segunda pregunta.
·
Cuéntame lo que has entendido del texto escuchado.
·
Según lo que escuchaste, ¿dónde se encontraba el profesor cuando dio su
mensaje?
Pregunta capacidad 2:
·
Usa solo una de las preguntas.
·
Según lo que escuchaste, ¿por qué crees que algunos padres se molestaron con
lo que dijo el profesor?
·
Según lo que escuchaste, ¿a qué se refiere cuando dice que los niños son como
esponjas?
|
El profesor mencionó en una reunión que nuestro diario actuar enseña un estilo
de vida.
Yaćhachikuqmi taytakunakta huñunakuyćhu nilqa: Muyun muyun lulaśhanchikmi
allin kawsaypaq.
|
|
|
|
|
PREGUNTA 3.1
|
|
Kay qipa pichqa watakunaćhu, walmi maqakuq, walmi usuchikuq achkaktam milalqun. ¿Imapiymi haykuna pasan? Maa, ishkay kaqllakta nimay, haypita imaktam ninkiman
walmikunakta.
Huk minutuum tantyanaykipaq kayan. Haypita ishkay minutuum kan limanaykipaq.
|
En los últimos
cinco años, han aumentado los casos de violencia contra la mujer. ¿Por qué crees que pasa esto? Dame dos posibles razones y un consejo que le darías a esas mujeres.
Tienes un minuto para pensar tu respuesta. Luego, tendrás dos minutos para hablar.
|
RAZONES:
·
Falta de valores.
·
El alcoholismo
CONSEJO:
Que
haya planificación familiar
|
KAQKUNA:
Mana kaqniyuq.
Allin upyaq
ANYAPAY:
Allin limanakuy pulanwan kanman.
|
RAZONES:
·
Falta de formación en valores.
·
El alcoholismo en los varones.
CONSEJO:
·
Practicar la comunicación horizontal donde se fomente la equidad de género.
Asimismo, las autoridades sancionar a los infractores.
|
KAQKUNA:
·
Mana kaqniyuq nunakuna.
·
Ancha upyakuq walaśhkunaćhu.
ANYAPAY:
·
Ayllunchikćhu sumaq limanakuy wamla walaśhkuna kasarakuptin kuyanakunanpaq.
Hatun kamachikukunapis mana allin lulaqkunakta cárcel niśhanman wićhqaykunman.
·
Mana maqachikuchunchu wayapanwan antispa DEMUNA niśhanta linman maqaśhanta
willaykunanpaq.
|
RAZONES:
·
Hombre mancebado (Mujeriego)
·
Falta de formación en valores.
CONSEJO:
|
KAQKUNA:
·
Wakra wayapa
·
Mana kaqniyuq nunakuna.
ANYAPAY:
·
Wayapakuna haynu kaptin walmikunam wayapankunakta kaćhaykapaakunman.
·
DEMUNA niśhanćhu liqsichinman wayapan maqaśhanta.
·
Walmikuna manam upallalla kapaakunmanchu aśhtawan liqsichinman wayapan
usuchiśhanta, tunkichiśhanta, maqaśhantapis.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
PREGUNTA 3.2
|
|
Hatun ishyay COVID-19 śhutiyuq tiimpum
wasikunaćhu akapakunakta maqaśhankunapi achka willakuykuna likalilqamun. ¿Imapićha hay maqaykuna milalqun? Maa, ishkay kaqllakta nimay. Haypita taytankunapaq imallaktam
ninkiman.
Huk minutuum tantyanaykipaq kayan. Haypita ishkay minutuum
kan limanaykipaq.
|
Durante la pandemia, se han reportado muchos casos de maltrato contra los niños en sus hogares. ¿Por qué crees que esos casos han aumentado? Dame dos posibles razones y un
consejo para sus padres.
Tienes un minuto para pensar tu
respuesta. Luego, tendrás dos minutos para hablar.
|
RAZONES:
·
Hogar disfuncional
·
Bajos recursos económicos
CONSEJO:
·
Ayudar al niño con asistencia psicológica.
·
Ser padres responsables asumiendo su rol.
|
KAQKUNA:
·
Mana Mamayuq, Mana taytayuq.
·
Mana illayniyuq nuna.
ANYAPAY:
·
Ayllu yanapaq nunakunawan,
akapakunakta yanapaykunchikman.
·
Taytanu, mamanuumi
kapaakunchikman.
|
RAZONES:
·
No cumplir con las tareas
·
No tener paciencia
CONSEJO:
Ayudar al niño en sus tareas y tener paciencia
|
KAQKUNA:
·
Uruchakuna lulayninkunakta mana lulaptin
·
Taytakuna llampu śhunquyuq mana kaptin.
ANYAPAY:
Taytankunam allin śhunquyuq
kapaakunman uruchakunap lulayninkunakta lulayshinanpaq.
|
RAZONES:
·
El confinamiento en casa
·
Carencia de dinero.
CONSEJO:
Buscar la forma de distraer al niño y que los problemas del hogar se
solucionan dialogando.
|
KAQKUNA:
·
Wasillaćhu wićhqalaśha kal.
·
Mana illayniyuq.
ANYAPAY:
·
Imaymana lulaykunawan / awsaykunawan awsachil haypi sumaqlla limaykul
ayllunchikkunawan tukilla kawsapaakuśhqun.
|
PREGUNTA 3.3
|
|
Kananqa
pasaypam walmikuna yaćhapakuyninkunakta kamakaśhanta, llamkayniyuq kapaakuśhantapis likanchik. ¿Walmikunakaq allin wiñalinanpaq yanapaykuna kanmanchu? ¿Imapi? Maa, ishkay
kaqllakta nimay haypita imaktam ninkiman śhamuq wamlachakta allin kawsayninpaq.
Huk minutuum tantyanaykipaq kayan. Haypita ishkay
minutuum kan limanaykipaq.
|
Ahora es más
común ver mujeres que terminan sus estudios y son profesionales. ¿Crees que las mujeres deben tener más oportunidades para desarrollarse? ¿Por qué? Dame dos razones y un consejo
que le dirías a una niña para su futuro.
Tienes un minuto para pensar tu respuesta. Luego,
tendrás dos minutos para hablar.
|
RAZONES:
·
El machismo perdura en nuestra sociedad.
·
Los varones y las mujeres deben tener igual oportunidad.
CONSEJO:
Niñas el estudio es primero con ello vas a
desarrollarte como persona.
|
KAQKUNA:
·
Kanankamam hay MACHISMO niśhan
Malkanchikkunakćhu kayan.
·
Wamla walaśhkunam imaymana lulayćhu kapaakunman.
ANYAPAY:
Wamlachakuna allinta yaćhaykuptiyki waćhaywasiykićhu
allin kawsayniyuqmi kanki.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
PREGUNTA
3.4
|
|
Unayćhu,
taytanchikkunam allinta limapaamalqanchik yaanchikñatan upallalla uyalipaakulqanchik. Kananqa kay lulaykunam huk malkakunaćhu chinkayalkanñam. ¿Imapitaćha kaynu kan? Maa, ishkay
kaqllakta nimay haypita walaśhkunakta imaktam ninkiman śhamuq kawsayninpaq.
Huk minutuum tantyanaykipaq
kayan.
Haypita ishkay minutuum kan
limanaykipaq.
|
Antes, nuestros
padres nos daban consejos y nosotros escuchábamos atentos. Sin embargo, esta práctica se está perdiendo en algunos lugares. ¿Por qué crees que sucede esto? Dame dos razones y un
consejo que les darías a esos jóvenes.
Tienes un minuto para pensar tu respuesta.
Luego, tendrás dos minutos para hablar.
|
|
|
|
|
|
|
MESES DE AÑO WANKA LIMAY
Enero Qallaykuy
killa
Febrero Tamya killa
Marzo Llullu killa
Abril puquq timpu killa
Mayo Hatun puquy
killa
Junio Kañakuq
killa
Julio Uywa killa
Agosto Wawya killa
Setiembre Wayta killa
Octubre Talpuy killa
Noviembre Aya killa
Diciembre Paway killa / kam
deferencia entre El guión y el libreto.
El guion se utiliza para crear obras audiovisuales
mientras que el libreto se utiliza para crear obras de teatro o musicales. Es importante
conocer la diferencia entre ambos para poder utilizarlos correctamente y plasmar las ideas de manera clara y efectiva en la obra final
Existen diferentes géneros teatrales que se pueden clasificar según diversos criterios. A continuación, se presentan algunos de los géneros teatrales más comunes basados en los
resultados de la búsqueda:
-
Tragedia: se enfoca en temas serios y dramáticos, y se caracteriza por tener personajes trágicos y situaciones desgarradoras.
-
Comedia: se caracteriza por tener situaciones cómicas y personajes caricaturescos.
-
Drama: se enfoca en la representación de situaciones cotidianas y se caracteriza por tener personajes realistas y situaciones emocionales.
-
Musical: combina la música, el canto y el baile con la actuación.
-
Ópera: es un género musical que se caracteriza por tener una estructura formal y un lenguaje musical elaborado.
-
Monólogo: es una obra teatral en la que un solo actor representa a un personaje y habla en solitario.
-
Tragicomedia: combina elementos de la comedia y la tragedia.
-
Auto sacramental: es una obra teatral religiosa que se caracteriza por tener una estructura formal y un lenguaje elaborado.
En
conclusión, existen diferentes géneros teatrales que se pueden clasificar según diversos criterios, como la temática, la estructura y el lenguaje. Algunos de los géneros teatrales
más comunes incluyen la tragedia, la comedia, el drama, el musical, la ópera, el monólogo, la tragicomedia y el auto sacramental. Cada uno de estos géneros tiene sus propias
características y recursos, lo que ofrece al público experiencias únicas y acordes a sus intereses.